@article { author = {رهدار, أحمد}, title = {العلاقة بین الفقه والسیاسة فی مدرسة جبل عامل}, journal = {الفقه والسیاسة}, volume = {1}, number = {شماره 2}, pages = {145-171}, year = {2020}, publisher = {المعهد العالی‌للعلوم والثقافة الإسلامیّة}, issn = {2717-3569}, eissn = {2717-3577}, doi = {10.22081/ijp.2021.58034.1006}, abstract = {تعدّ مدرسة جبل عامل واحدة من المدارس الفقهیّة المهمّة لدى الشیعة، حیث کانت فی الفترة بین القرنین الثامن والعاشر الهجریّین تعتبر بمثابة مرکز الثقل والنشاط للفکر الدینی الشیعی. وقد امتاز فقه الشیعة فی هذه المدرسة بأ نّه ولأوّل مرّة قد خرج من سیطرة التبویب والهیکل الفقهی المعتمد لدى أهل السنّة، وکان هذا - مقترناً بوجود ذلک الفقیه الذی لم یکن ومنذ بدایته بعیداً عن السیاسة - سبباً فی تهیئته وتحفّزه للتحوّل إلى فقهٍ سیاسیّ. وقد أدّى الاستعداد السیاسی للفقه الشیعی فی ذلک العصر إلى اشتداد حسّاسیّة دولة الممالیک وحکّامها من متطرّفی السنّة تجاه ذلک. وکانت نتیجة ذلک أن أقدم هؤلاء الحکّام على فرض الإقامة المنزلیّة الإجباریّة على محمّد بن مکّی مؤسّس مدرسة جبل عامل - الذی کان یتّبع أُسلوب المقارنة، بل التقیّة  - ومن ثمّ على قتله فی النهایة. وکان الوضع الخاصّ لمنطقة جبل عامل ووقوعها فی وسط حدود سلطة الممالیک یستدعی الاستفادة من نوعٍ خاصّ من إعمال ولایة الفقه، ألا وهو أُسلوب الاستفادة من الوکیل الفقهی. وهذا الأُسلوب مستخلص بصورة مباشرة من سیرة الأئمّة من السابع إلى الحادی عشر، وهو الیوم یعدّ واحداً من الأدلّة التی تستند علیها نظریّة وکالة الفقیه. ورغم أنّ فقهاء مدرسة جبل عامل لم یتمکّنوا من تطبیق أهدافهم السیاسیّة فی جبل عامل فی ذلک العصر، إلاّ أنّ هجرتهم إلى إیران فی العهد الصفوی کانت سبباً فی نقل الکثیر من تلک الأهداف والآمال إلى أرض الواقع العملی.}, keywords = {جبل عامل,الشهید الأوّل,دولة الممالیک,العثمانیّون,الفقه المقارن,المدرسة الفقهیّة}, title_fa = {مناسبات فقه و سیاست در مکتب جبل عامل}, abstract_fa = {مکتب جبل عامل، یکی از مکاتب فقهی مهم تشیع می‌باشد که در فاصله سده‏های هشتم تا دهم هجری کانون و نقطه‌ ثقل اندیشه دینی تشیع بوده است. در مکتب مذکور، فقه شیعه برای نخستین‌بار از سیطره تبویب و ساختار فقهی اهل‌سنت رها شد و به همین سبب، همپای با فقیهی که پیش از این و از ابتدا نیز سیاسی بوده، خیز سیاسی‎شدن برداشته است. آمادگی سیاسی فقه شیعه در این دوره باعث شد تا دولت ممالیک و حاکمان متعصب سنّی آن، نسبت به آن حساسیت مضاعفی پیدا کنند. این امر، باعث شد محمد بن مکی، بنیان‌گذار مکتب جبل عامل را- که رویکردی مقارنه‌ای و حتی تقیّه‌ای داشت- در ابتدا به حبس خانگی بیاندازند و درنهایت، شهیدش کنند. وضعیت خاص منطقه جبل عامل که باعث شده بود در میانه قلمرو حکومت ممالیک قرار گیرد، مقتضی استفاده نوعی خاص از إعمال ولایت فقه؛ یعنی روش بهره‌گیری از وکیل فقهی بود. این روش، مستقیماً از سیره امامان هفتم تا یازدهم اتخاذ شده و امروزه یکی از مستندات نظریه وکالت فقیه می‌باشد. فقیهانِ مکتب جبل عامل؛ هرچند نتوانستند آرمان‌های سیاسی خود را در آن دوره و در جبل عامل اجرا کنند، اما با مهاجرت به ایران در عهد صفوی، بسیاری از آن دغدغه‌ها را در ایران عملی کردند.}, keywords_fa = {جبل عامل,شهید اول,دولت ممالیک,دولت عثمانی,فقه مقارن و مکتب فقهی}, url = {https://ijp.isca.ac.ir/article_70308.html}, eprint = {https://ijp.isca.ac.ir/article_70308_c9399514bd5669b2b377e18418eede53.pdf} }