ORIGINAL_ARTICLE
فرایند نظامسازی اسلامی با تأکید بر نظام سیاسی
نظامسازی و ضرورت انجام آن بهعنوان یکی از گامهای چندگانه فرایند انقلاب اسلامی در راستای وصول به تمدن اسلامی، پروژهای نیست که با استدلال و استنادات معیّنی در بازه زمانی مشخّصی حاصل شود، بلکه فرایندی مستلزم برداشتن گامهایی اساسی است و طبعاً در هر گام نیز باید دیدگاه مختار بیان شود تا درنهایت نظامسازی، بهمثابه برآیند این گامها حاصل شود. فارغ از اینکه نظام اسلامی، تأسیسی بوده و مستلزم نظامسازی باشد یا اینکه نظام، اکتشافی باشد، در فرایند نظامسازی باید در مرحله مبادی تصوّری، نظام را تعریف کرده و رابطه آن با مفاهیمی مانند الگو، سازمان و نهاد را برشمرد؛ ابتنای نظام بر مبانی را مدّنظر قرار داد؛ مؤلفهها و ارکان آن را مورد عنایت قرار داد؛ روش تأسیس یا کشف نظام را تحصیل کرده، الگوی خارجی نظام را ایجاد کرد و منابعی متناسب با آن را مدنظر قرار داد. طبعاً ضمن برشمردن ویژگیهای نظام مطلوب، با تعیین سنجههایی، آن را مورد ارزیابی قرار داد و با تفکیک میان کلان نظام، میاننظامها و خردهنظامها، ذیل نظام اسلامی، نظامهای میانی و جزئی را و ارتباط میان آنها را نیز بیان کرد و لوازم تحقّق و عینی نظام را مورد ملاحظه قرار داد. نظام سیاسی ذیل مقوله فقه نظام سیاسی، طبعاً با تعیین تکلیف نسبت به این گامها، به سامان رسیده و محقّق خواهد شد. این تحقیق بر اساس روششناسی مبتنی بر فلسفه مضاف، با نگاهی درجه دوّم به مباحث نظامسازی، ضمن باور به امکان نظامسازی اسلامی، فرایند تحقّق آن را بررسی خواهد کرد.
https://ijp.isca.ac.ir/article_70299_3f0eac0a08374216b11a7cf188817acd.pdf
2020-09-22
7
31
10.22081/ijp.2021.61320.1014
فرآیند
نظامسازی
نظام سیاسی
فقه
علی اکبر
رشاد
rashad@iict.ac.ir
1
استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
1. ابنمنظور، محمد بن مکرم. (1408ق). لسان العرب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
1
2. رشاد، علیاکبر. (1387). معیار علم دینی. مجله ذهن، 9(33)، صص 5-12.
2
3. رشاد، علیاکبر. (1388). نظریه ابتنا. مجله قبسات، 14(52) صص 16- 25.
3
4. رشاد، علیاکبر. (1389). منطق فهم دین. تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
4
5. صدر، سیدمحمدباقر. (۱۳۹۳). اقتصاد ما (مترجم: سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، ج2). قم: پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر.
5
6. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1360). الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعة (ج1). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
6
7. معین، محمد. (1362). فرهنگ فارسی معین. تهران: نشر امیرکبیر.
7
8. واسطی، عبدالحمید. (1388). نگرش سیستمی به دین. مشهد: موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
8
9. وست چرچمن، چارلز. (1369). نظریه سیستمها (مترجم: رشید اصلانی). تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
9
ORIGINAL_ARTICLE
شناخت موضوع در فقه نظام با تأکید بر نوآوری شهید صدر
از امتیازات فقه حکومتی نسبت به نگرههای سنتی، ورود در موضوعشناسی فقهی است. فقه حکومتی با سه سطح مدّنظر مقاله؛ یعنی فقه موضوعات، فقه نظامات و فقه سرپرستی، نسبت به شناخت موضوعات، سوگیریهایی دارد. در این نوشتار با تبیین موضوعشناسی در فقه حکومتی در سه لایه پیشین، تلاش شده است تا از منظر شهید صدر -که لایه نظامات را ابداع نموده است- شناخت موضوعات فقهی بررسی گردد. از اینروی، ابتدا با روش تحلیل محتوای کیفی نگره شهید صدر به پدیدههای کلان اجتماعی - سیاسی اصطیاد شده و آنگاه روش شناخت این پدیدهها از سوی وی مورد مطالعه و تطبیق قرار گرفت. بدین صورت که پس از تبیین موضوعشناسی در کلان فقه حکومتی، لوازم ورود مجتهدانه شهید صدر به موضوعشناسی از گذرگاه توضیح نگره ایشان نسبت به شناخت توسط علوم جدیده، ابداع مکتب منطق ذاتی برای جبران کاستیهای علوم جدیده و منطق استقراء و درنهایت، شناخت از پایگاه اجتهادی و در قالب تفسیر موضوعی و فقهالنظریه توضیح داده شده است.
https://ijp.isca.ac.ir/article_70300_ed6dedef5e2c7b99495ceb5fa48b74c4.pdf
2020-09-22
32
61
فقه حکومتی
فقه نظامات
موضوعشناسی
منطق ذاتی
تفسیر موضوعی
فقهالنظریه
شهید صدر
احمد
مبلغی
mtmtbmi@yahoo.com
1
عضو مجلس خبرگان رهبری، تهران، ایران.
AUTHOR
عبدالحسین
مشکانی سبزواری
kalameyar@chmail.ir
2
دکتری فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و مدیر گروه «حوزه و جامعه» مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم
1
1. خویی، سیدابوالقاسم. (1377). اجود التقریرات (تقریرات خارج اصول آیتالله میرزا محمدحسین غروی نایینی، چاپ اول)، قم: مصطفوی.
2
2. صدر، سیدمحمدباقر. (1381). سنتهاى تاریخ در قرآن (1جلدی، چاپ سوم). تهران: تفاهم.
3
3. صدر، سیدمحمدباقر. (1391ق). الأسس المنطقیه للإستقراء (طبع قدیم، 1جلدی، چاپ اول). بیروت: دارالفکر.
4
4. صدر، سیدمحمدباقر. (1393). فلسفۀ ما (مترجم: سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، چاپ اول). قم: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
5
5. صدر، سیدمحمدباقر. (1394). گفتارهای بنیادین (مترجم: سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، چاپ اول). قم: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
6
6. صدر، سیدمحمدباقر. (1398«الف»). اسلام، راهبر زندگى؛ مکتب اسلام؛ رسالت ما
7
(مترجم: سیدمهدی زندیه، چاپ اول). قم: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی
8
شهید صدر).
9
7. صدر، سیدمحمدباقر. (1398«ب»). بارقهها (مقالات، سخنرانیها و یادداشتها)
10
(بهکوشش: سیدامید موذنی، چاپ دوم). تهران: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی
11
شهید صدر).
12
8. صدر، سیدمحمدباقر. (1417ق«الف»). إقتصادنا (محقق: مکتب الإعلام الإسلامی - فرع خراسان، 1جلدی، چاپ دوم). قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر.
13
9. صدر، سیدمحمدباقر. (1417ق«ب»). بحوث فی علم الأصول (تقریر: محمود هاشمی شاهرودی، 7 جلدی، چاپ سوم). قم: مؤسسه دائره معارف الفقه الاسلامی.
14
10. صدر، سیدمحمدباقر. (1421ق). دروس فی علم الأصول (الحلقة الأولى و الثانیه، 2جلدی، چاپ اول). قم: مجمع الفکر الإسلامی.
15
11. صدر، سیدمحمدباقر. (1423ق). دروس فی علم الأصول (الحلقة الثالثه، 1جلدی، چاپ اول). قم: مجمع الفکر الإسلامی.
16
12. صدر، سیدمحمدباقر. (1434ق«الف»). الاسلام یقود الحیاة. موسوعه الإمام الشهید السیدمحمدباقر الصدر(قدس سره) (ج1-5، 21جلدی، چاپ دوم). قم: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
17
13. صدر، سیدمحمدباقر. (1434ق«ب»). المدرسه الاسلامیه. موسوعه الإمام الشهید السیدمحمدباقر الصدر(قدس سره) (ج5، 21 جلدی، چاپ دوم). قم: دار الصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
18
14. صدر، سیدمحمدباقر. (1434ق«ج»). المدرسه القرآنیه. موسوعه الإمام الشهید السیدمحمدباقر الصدر(قدس سره)(ج9، 21 جلدی، چاپ دوم). قم: دار الصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی
19
شهید صدر).
20
15. صدر، سیدمحمدباقر. (1434ق«د»). فلسفتنا. موسوعه الإمام الشهید السیدمحمدباقر الصدر(قدس سره) (ج1، 21جلدی، چاپ دوم). قم: دار الصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
21
16. میرباقری، سیدمحمدمهدی. (1396). درآمدی بر رویکردهای فقه حکومتی (نگارش: یحیی عبداللهی، چاپ اول). قم: نشر تمدن نوین اسلامی.
22
ORIGINAL_ARTICLE
گستره اختیارات نظام اسلامی در عرصه خصوصی و ضابطهمندی آن از منظر فقه سیاسی شیعه
نوشته حاضر به گستره اختیارات نظام اسلامی در عرصه خصوصی و ضابطهمندی آن از منظر فقه سیاسی شیعه میپردازد. در این عرصه، فرض اولیه و اصل، عدم ولایت و عدم جواز مداخله، مبتنی بر لزوم حفظ کرامت انسان، لزوم عدالتورزی و حرمت ظلم است؛ اما از آنجا که در مواردی برخی از شهروندان، حریم خصوصی دیگران را میشکنند، بر پایه قاعده «أهم و مهم» و برای حفظ نظام اسلامی، مصالح عمومی، امنیت جامعه، استقلال و منافع ملی، گستره اختیارات نظام اسلامی بهطور محدود و تعیینشده، با مجوز قانونی با مصداق معین، به عرصه خصوصی شهروندان تسری مییابد. این امر مستند به دلیل عقل، آیات قرآن کریم و روایات است. با توجه به احتمال لغزش کارگزاران و رفتار برخی از عناصر خودسر و عدم رعایت مسائل حساس آن، تلاش گردیده است تا گامهایی آغازین برای طراحی فرایند ضابطهمندی ورود به عرصه خصوصی، برداشته شود؛ در اینباره بر ضرورت وضع قانونهای سختگیرانه، تاکید بر تصمیمگیری جمعی، تعیین حد و مرز ضوابط اضطرار، ضرورت و مصلحت و تعیین حد و مرز موارد دخالت، تاکید شده است. این مساله در چارچوب فقه حکومتی و با روش اجتهاد و خوانش متون انجام شده است.
https://ijp.isca.ac.ir/article_70301_b7bdd0fb0ab9186a61248458bd62b8c4.pdf
2020-09-22
62
88
10.22081/ijp.2021.61322.1016
اختیارات نظام اسلامی
ضابطهمندی ورود
عرصه خصوصی
فقه سیاسی شیعه
سیدکاظم
سیدباقری
sbaqeri86@yahoo.com
1
دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم
1
1. آقابابایی، حسین. (1396). حریم خصوصی در حقوق کیفری اسلام (چاپ اول). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
2
2. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1988م). لسان العرب. بیروت: دارالجیل.
3
3. استونز، راب. (1379). متفکران بزرگ جامعه شناسی (مترجم: مهرداد میردامادی). تهران: نشر مرکز.
4
4. حر عاملى، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه (چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
5
5. حسینی شیرازى، سیدمحمد. (1426ق). الفقه، السلم و السلام (چاپ اول). بیروت: دارالعلوم للتحقیق و الطباعه.
6
6. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (1403ق). شرایع الاسلام. بیروت: دارالاضواء.
7
7. حمیرى، عبدالله بن جعفر. (1413ق). قرب الإسناد (چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت.
8
8. خرازى، سیدمحسن. (1380). کاوشى در حکم فقهى تجسس. فصلنامه فقه اهلبیت، (26)، صص 52-142.
9
9. زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (چاپ سوم). بیروت: دارالکتاب العربی.
10
10. سبحانی، جعفر. (1421ق). مفاهیم القرآن. قم: مؤسسه الإمام الصادق(علیه السلام).
11
11. سیدباقری، سیدکاظم. (1388). قدرت سیاسی از منظر قرآن کریم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
12
12. سیدباقری، سیدکاظم. (1398). ضوابط دخالت نظام اسلامی در عرصۀ خصوصی شهروندان از منظر فقه سیاسی شیعه. دوفصلنامه فقه حکومتی. (7)، صص 29-53.
13
13. سیوطى، جلال الدین. (1404ق). الدر المنثور فى تفسیر المأثور (چاپ اول). قم: کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى.
14
14. شریف الرضى، محمد بن حسین. (1414ق). نهج البلاغه (محقق: للصبحی صالح(چاپ اول). قم: هجرت
15
15. صادقى تهرانى، محمد. (1419ق). البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن (چاپ اول). قم: نشر مؤلف.
16
16. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1381). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
17
17. طبرسى فضل بن حسن. (1377). تفسیر جوامع الجامع(چاپ اول). تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
18
18. طریحى، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین (چاپ سوم). تهران: کتابفروشى مرتضوى.
19
19. طوسی، محمد بن حسن. (1423ق). التبیان فی تفسیر القرآن (مقدمه: شیخ آغابزرگ تهرانى، محقق: احمد قصیر عاملى). بیروت: دار احیاء التراث العربى.
20
20. عبدالقادر، ملاحویش آلغازى. (1382). بیان المعانى (چاپ اول). دمشق: مطبعه الترقى..
21
21. مجلسى، محمدباقر. (1392). بحارالانوار. تهران: المکتبه الاسلامیه.
22
22. مکارم شیرازی، ناصر. (1385). اخلاق در قرآن. قم: مدرسه الإمام علی بن أبیطالب(علیه السلام).
23
23. منتظرى نجفآبادى، حسینعلى. (1409ق). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الإسلامیه (چاپ دوم). قم: نشر تفکر.
24
24. موسوی الخمینی، سیدروحالله. (1378). صحیفه امام. تهران: موسسۀ نشر آثار امام خمینی(ره).
25
25. Susan E. Gallagher. (2017). Introduction to "The Right to Privacy" by Louis D. Brandeis and Samuel Warren: A Digital Critical Edition, University of Massachusetts Press.
26
ORIGINAL_ARTICLE
استلزامات رفتاری اصل عزت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر حکمت و مصلحت، بر اصل عزت بنا شده است. تحقق این اصل برآمده از فقه اسلامی، مستلزم تغییرات اساسی در سطوح ساختاری و رفتاری است. این نوشتار، بر آن بخش از استلزاماتِ اصل عزت تمرکز یافته است که حیث رفتاری داشته و در مواجهه با کنشهای بازیگران روابط بینالملل مطرح است. نتایج به دستآمده با بهرهگیری از روش استنباط از منابع اولیه اسلامی و نیز استفاده از مؤیداتی؛ همچون مفاد قانون اساسی و بیانات رهبران فکری- سیاسی انقلاب اسلامی، نشانگر آن است که عزت جمهوری اسلامی در گرو آن است که در حوزه رفتاری در مواجهه با بازیگران روابط بینالملل، نظام جمهوری اسلامی، از یکسو در حوزه روابط میان کشورهای اسلامی، به سیاستهایی روی آورد که منجر به تحکیم و افزایش قدرت آنان در برابر تهدیدات بیرونی شود و از سوی دیگر، در مواجهه با بازیگرانی از روابط بینالملل، که در دایره کفر قرار میگیرند، سیاستهایی در پیش گیرد که در نهایت منجر به استقلال و نفی هرگونه وابستگی یکجانبه نسبت به آنها شود.
https://ijp.isca.ac.ir/article_70303_c2974b5d5c8811b99074d149a5d7d307.pdf
2020-09-22
89
115
10.22081/ijp.2021.61323.1017
اصل عزت
نظام جمهوری اسلامی
سیاست خارجی
استلزامات
رفتاری
قاسم
شبان نیاء
shaban1351@yahoo.com
1
دانشیار گروه علوم سیاسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
1. ابن أبیالحدید، عبدالحمید بن هبهالله. (بیتا). شرح نهجالبلاغه (محقق: محمدابوالفضل ابراهیم) بیجا. دارإحیاء الکتب العربیه.
2
2. ابن أبیجمهور، محمد بن زینالدین. (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه (محقق و مصحح: مجتبی عراقی، چاپ اول). قم: دارسید الشهدا للنشر.
3
3. ابن بابویه، محمد بن على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه (محقق و مصحح: علیاکبر غفاری، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
4
4. بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (1405ق). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره (محقق: محمدتقى ایروانى و سیدعبدالرزاق مقرم، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
5
5. برقى، احمد بن محمد بن خالد. (1371ق). المحاسن (محقق: جلالالدین محدث). قم: دارالکتب الإسلامیه.
6
6. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1373). غررالحکم و درر الکلم، شرح: جمالالدین محمد خوانساری (مقدمه و مصحح و تعلیق: میرجلالالدین حسینی ارموی). تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
7
7. حرّ عاملى، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه (چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
8
8. حکیم، سیدمحسن. (1410ق). منهاج الصالحین (چاپ اول). بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
9
9. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر. (1419ق). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام (چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
10
10. حلّى، محمد بن منصور بن احمد ابن ادریس. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
11
11. حلّى، نجمالدین جعفر بن حسن. (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام (محقق: عبدالحسین محمدعلى بقال، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
12
12. الحلی، یحیى بن سعید. (1405ق). الجامع للشرایع (محقق: لجنه التحقیق بإشراف الشیخ السبحانی) قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
13
13. حمیری، ابن هشام. (بیتا). السیره النبویه. بیروت: دارالمعرفه.
14
14. خامنهای، سیدعلی. (19/4/1379). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران. برگرفته از: پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای. https://b2n.ir/j75544
15
15. خامنهای، سیدعلی. (25/1/1378). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار جمعی از فرماندهان و پرسنل ارتش. برگرفته از: پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای. https://b2n.ir/s98142
16
16. خامنهای، سیدعلی. (26/6/1392). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. برگرفته از: پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای. https://b2n.ir/241157
17
17. خامنهای، سیدعلی. (29/8/1392). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور. برگرفته از: پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای. https://b2n.ir/z90943
18
18. خامنهای، سیدعلی. (9/5/1387). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار مسئولان نظام به مناسبت مبعث حضرت رسول اعظم(ص). برگرفته از: پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای. https://b2n.ir/x57605
19
19. خمینى، سیدروحاللّه. (بیتا). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
20
20. خویى، سیدابوالقاسم. (1410ق). منهاج الصالحین (چاپ بیستوهشتم). قم: نشر مدینه العلم.
21
21. ضیائی بیگدلی، محمدرضا. (1366). اسلام و حقوق بین الملل (چاپ دوم). تهران: شرکت سهامی انتشار.
22
22. طبرسى، على بن حسن. (1385ق). مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار (چاپ دوم). نجف: المکتبه الحیدریه.
23
23. الطریقی، عبدالله بن ابراهیم بن علی. (1414ق). الاستعانه بغیر المسلمین فی الفقه الاسلامی (چاپ دوم). عربستان سعودی: موسسة الرسالة.
24
24. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1411ق). مصباح المتهجد (چاپ اول). بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.
25
25. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1388)، تهران: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها.
26
26. القمی، المیرزا ابوالقاسم. (1417ق). غنائم الأیام فی مسائل الحلال والحرام (محقق: عباس تبریزیان، چاپ اول). بیجا: مکتب الاعلام الاسلامی.
27
27. الکتانی، محمد عبدالحی. (بیتا). نظام الحکومه النبویه المسمی التراتیب الاداریه، بیروت: شرکه دارالأرقم بن ابیالأرقم.
28
28. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (محقق: علیاکبر غفاری، چاپ اول). تهران: دارالکتب الإسلامیه.
29
29. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار (چاپ دوم). بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
30
30. مغربى ابنحیون، نعمان بن محمد. (1385ق). دعائم الإسلام (محقق: آصف فیضى، چاپ دوم). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
31
31. نراقى، محمدمهدى. (1415ق)، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه (چاپ اول). قم: موسسه آلالبیت(علیهم السلام).
32
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی تأسیس پایتخت اسلامی از سوی پیامبر(ص) در رویکرد فقهی مبتنی بر نصوص و منابع سیره
فقه العاصمه، شاخه مهمی از فقه سیاسی است که به بررسی احکام فقهی بنیانگذاری و استقرار و مسائل جاریه مرکز حکمرانی اسلامی میپردازد. بدون تردید، اقدامات اولیه و پسین رسول خدا(ص) در تبدیل یثرب بهمثابه شهری در حاشیه، به نخستین پایتخت حکمرانی اسلامی مهمترین منبع فقه العاصمه بهشمار میآید. این اقدامات از منظر فقه سیاسی، چونان احکام فقهی در تاسیس مرکز حکومت اسلامی تلقی میشود. در گفتار حاضر براساس روش فقهی و با استنباط از نصوص و منابع سیره، تلاش شده تا سیره رسول خدا پیش و بعد از ورود به شهر مدینه؛ از جنبه فقه العاصمه مطالعه شود. یافتههای تحقیق، امکان استنباط فقهی تاسیس پایتخت اسلامی از سیره پیامبر خدا را دارد.
https://ijp.isca.ac.ir/article_70306_b93e1361ad41da00da47e3b07ac3d1a4.pdf
2020-09-22
116
144
10.22081/ijp.2021.61324.1018
اسلام
رسولالله(ص)
عاصمه
مدینه
قانون اساسی
پیمان
جهاد
داود
مهدویزادگان
mahdavizadegan@yahoo.com
1
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم
1
1. آموزگار، شهرام. (1394). ساخت و روابط قدرت در دولت مدینه (چاپ اول). قم: موسسه بوستان کتاب.
2
2. آیتی، محمدابراهیم. (1385). تاریخ پیامبر اسلام (چاپ هفتم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3
3. ابن ابیالحدید، عبدالحمید بن هبهالله. (1385). شرح نهجالبلاغه (مترجم: محمود مهدوی دامغانی، چاپ سوم). تهران: نشر نی.
4
4. ابن ابیالحدید، عبدالحمید بن هبهالله. (1404ق). شرح نهجالبلاغه (چاپ اول). قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
5
5. ابن سعد واقدی الزهری محمد، (1417). الطبقات الکبری، (چاپ اول). بیروت: انتشارات دار الإحیاء التراث العربی.
6
6. ابناثیر الجزری، ابیالحسن علی بن الکرم. (1371). کامل تاریخ بزرگ اشلام و ایران (مترجم: خلیل حالت). تهران: موسسه مطبوعات علمی.
7
7. ابناثیر الجزری، ابیالحسن علی بن الکرم. (1424ق). الکامل فی التاریخ (چاپ چهارم). بیروت: دارالکتب العلمیه.
8
8. ابنادریس، عبدالله. (1388). جامعه مدینه در عصر نبوی (مترجم: شهلا بختیاری، چاپ دوم). قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
9
9. حِتی، فیلیپ خوری. (1380). تاریخ عرب (مترجم: ابوالقاسم پاینده، چاپ سوم). تهران: انتشارات آگه.
10
10. حسن، حسنابراهیم. (1386). تاریخ سیاسی اسلام (مترجم: ابوالقاسم پاینده، چاپ دوم). تهران: انتشارات جاویدان.
11
11. حمید الله محمد، (1377). نامه ها و پیمان های سیاسی حضرت محمد و اسناد صدر اسلام، (مترجم: سید محمد حسینی، چاپ دوم). تهران: انتشارات سروش.
12
12. رسولی محلاتی، سیدهاشم. (1391). زندگانی امیرالمومنیین(علیه السلام) (چاپ هجدهم). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
13
13. رسولی محلاتی، سیدهاشم. (1391). زندگانی حضرت محمد خاتمالنبیین(ص) (چاپ بیستوچهارم). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
14
14. زرینکوب، عبدالحسین. (1364). ایران قبل از اسلام (چاپ اول). تهران: انتشارات امیرکبیر.
15
15. زیدان، جرجی. (1372). تاریخ تمدن اسلام (مترجم: علی جواهرکلام، چاپ هفتم). تهران: انتشارات امیرکبیر.
16
16. سالم عبدالعزیز. (1380). تاریخ عرب قبل از اسلام (مترجم: باقر صدرینیا، چاپ اول). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
17
17. السباعی، احمد. (1391). تاریخ مکه (مترجم: رسول جعفریان، چاپ پنجم). تهران: نشر مشعر.
18
18. سبحانی، جعفر. (1385). فروغ ابدیت (چاپ بیستوسوم). قم: موسسه بوستان کتاب.
19
19. سبحانی، جعفر. (1392). سقیفه؛ زمینهها، معیارها و پیامدها (چاپ اول). قم: انتشارات توحید.
20
20. السهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله. (1428ق). الروض الأنف. بیروت: دارالفکر.
21
21. شهیدی، سیدجعفر. (1390). ترجمه نهج البلاغه (چاپ سیویکم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
22
22. شهیدی، سیدجعفر. (1398). تاریخ تحلیلی اسلام (چاپ دهم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
23
23. طبرسی، ابومنصور احمد بن علی. (1385). الاحتجاج (مترجم: بهراد جعفری، چاپ دوم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
24
24. طبری، محمد بن جریری. (1352). (نشر الکترونیکی 1389)، تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک) (مترجم: ابوالقاسم پاینده). تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
25
25. طبری، محمد بن جریری. (1429ق). تاریخ الطبری (چاپ اول). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
26
26. علی، جواد. (1413ق). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام (چاپ دوم). بغداد: انتشارات دانشگاه بغداد.
27
27. العلی، صالح احمد. (1384). عرب کهن در آستانه بعثت (مترجم: هادی انصاری، چاپ اول). تهران: شرکت چاپ و نشر بینالملل.
28
28. فیرحی، داود. (1395). تاریخ تحول دولت در اسلام (چاپ هفتم). قم: انتشارات دانشگاه مفید.
29
29. قرشی، باقرشریف. (1387). زندگانی پیامبر اعظم(ص) (مترجم: سیدابوالحسن هاشمیتبار و محمد تقدمی صابر، چاپ دوم). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
30
30. لمبتون، آنکاترینسواینفورد؛ هولت، پی.ام؛ و آربری، آرتورجان. (1377). تاریخ اسلام (کمبریج) (مترجم: احمد آرام، چاپ یازدهم). تهران: انتشارات امیرکبیر.
31
31. لوبون، گوستاو. (1347). تمدن اسلام و عرب (مترجم: سیدهاشم حسینی). تهران: کتابفروشی اسلامیه.
32
32. مارتین، لینگز. (1394). محمد(ص) (مترجم: سعید تهرانینسب، چاپ ششم). تهران: انتشارات حکمت.
33
33. مارتین، لینگز. (1395). مکه از پیش از نزول تورات تاکنون (مترجم: سعید تهرانینسب، چاپ اول). تهران: انتشارات حکمت.
34
34. محقق، محمدباقر. (1361). نمونه بیّنات در شأن نزول آیات (چاپ چهارم). تهران: انتشارات دانشگاه فردوسی.
35
35. مرتضی العاملی، سیدجعفر. (1386). الصحیح من سیره النبی الاعظم(ص) (چاپ دوم). قم: انتشارات دارالحدیث.
36
36. مرتضی العاملی، سیدجعفر. (1430ق). تخطیط المدن فی الاسلام (چاپ اول). بیروت: انتشارات المرکز الاسلامی للدراسات.
37
37. مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین. (1365). مروج الذهب (مترجم: ابوالقاسم پاینده). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
38
38. الواقدی، محمد بن عمر. (1369). مغازی (مترجم: محمود مهدوی دامغانی، چاپ دوم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
39
39. یاقوت حموی، ابن عبدالله ابیعبدالله. (1397 ق). معجم البلدان (چاپ اول). بیروت انتشارات دارصادر.
40
40. یعقوبی، احمد بن اسحاق. (1373). تاریخ الیعقوبی (چاپ اول). قم: منشورات الشریف الرضی.
41
41. یعقوبی، احمد بن اسحاق. (1387). تاریخ یعقوبی (مترجم: محمدابراهیم آیتی، چاپ دهم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
42
42. یوسفی غروی، محمدهادی. (1392). تاریخ تحقیقی اسلام (مترجم: حسین علی عربی، چاپ ششم). قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
43
ORIGINAL_ARTICLE
مناسبات فقه و سیاست در مکتب جبل عامل
مکتب جبل عامل، یکی از مکاتب فقهی مهم تشیع میباشد که در فاصله سدههای هشتم تا دهم هجری کانون و نقطه ثقل اندیشه دینی تشیع بوده است. در مکتب مذکور، فقه شیعه برای نخستینبار از سیطره تبویب و ساختار فقهی اهلسنت رها شد و به همین سبب، همپای با فقیهی که پیش از این و از ابتدا نیز سیاسی بوده، خیز سیاسیشدن برداشته است. آمادگی سیاسی فقه شیعه در این دوره باعث شد تا دولت ممالیک و حاکمان متعصب سنّی آن، نسبت به آن حساسیت مضاعفی پیدا کنند. این امر، باعث شد محمد بن مکی، بنیانگذار مکتب جبل عامل را- که رویکردی مقارنهای و حتی تقیّهای داشت- در ابتدا به حبس خانگی بیاندازند و درنهایت، شهیدش کنند. وضعیت خاص منطقه جبل عامل که باعث شده بود در میانه قلمرو حکومت ممالیک قرار گیرد، مقتضی استفاده نوعی خاص از إعمال ولایت فقه؛ یعنی روش بهرهگیری از وکیل فقهی بود. این روش، مستقیماً از سیره امامان هفتم تا یازدهم اتخاذ شده و امروزه یکی از مستندات نظریه وکالت فقیه میباشد. فقیهانِ مکتب جبل عامل؛ هرچند نتوانستند آرمانهای سیاسی خود را در آن دوره و در جبل عامل اجرا کنند، اما با مهاجرت به ایران در عهد صفوی، بسیاری از آن دغدغهها را در ایران عملی کردند.
https://ijp.isca.ac.ir/article_70308_c9399514bd5669b2b377e18418eede53.pdf
2020-09-22
145
171
10.22081/ijp.2021.58034.1006
جبل عامل
شهید اول
دولت ممالیک
دولت عثمانی
فقه مقارن و مکتب فقهی
احمد
رهدار
fotooh.r@gmail.com
1
استادیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
1. ابن ابیجراده، عمر بن احمد. (1425ق). زبده الحلب من تاریخ حلب (مصحح: سهیل زکار). دمشق: دارالکتاب العربی.
1
2. ابناثیر جزری، عزالدین ابوالحسن علی بن ابوالکرام. (1371ش). الکامل فی التاریخ (مترجم: ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی). تهران: مؤسسه مطبوعات علمی.
2
3. ابنالعماد الحنبلی الدمشقی، عبدالحی بن احمد بن محمد. (1406ق). شذرات الذهب فی اخبار من ذهب (محقق: عبدالقادر الأرناؤوط و محمود الأرناؤوط). دمشق: دارابنکثیر.
3
4. ابنتیمیه الحنبلی الدمشقی، تقیالدین ابوالعباس احمد بن عبدالحلیم (بیتا). النصیریه طغاه سوریه أو العلویون کما سما هم الفرنسیون. ریاض: دارالافتاء.
4
5. ابنحجر عسقلانی، احمد. (بیتا). الدرر الکامنه. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
5
6. ابنقلانسی، حمزه بن اسد. (1403ق). تاریخ دمشق. (مصحح: سهیل زکار). دمشق: دار حسان.
6
7. ابنکثیر، اسماعیل بن عمر. (1407ق). البدایه و النهایه. بیروت: دارالفکر.
7
8. ابنوردی، عمر بن مظفر. (1417ق). تتمه المختصر (تاریخ ابن وردی). بیروت: دارالکتب العلمیه.
8
9. ابوالفداء، اسماعیل بن علی. (بیتا). المختصر فی اخبار البشر. قاهره: مطبعه الحسینیه المصریه.
9
10. افندی اصفهانی، میرزا عبدالله (1401ق). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء (محقق سیداحمد حسینی). قم: مطبعه الخیام.
10
11. تهرانی آقابزرگ، محمدمحسن. (1403ق). الذریعه الی تصانیف الشیعه (طبع3). بیروت: دارالاضواء.
11
12. جعفریان، رسول. (1379). صفویه در عرصه دین. فرهنگ و سیاست (چاپ اول). قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
12
13. الحکیم، السیدمحمدتقی. (1432ق). الاصول العامه للفقه المقارن (طبع3). قم: مجمع العالمی لأهلالبیت(علیهم السلام).
13
14. رحمتی، محمدکاظم. (1389). شهید اول و مسئله شهادت او. فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، 2(7)، صص 111-132.
14
15. شوشتری، نورالله بن شریف الدین. (1377). مجالس المومنین. تهران: نشر اسلامیه.
15
16. صالح بن یحیی، ابن بحتر. (1990م). تاریخ بیروت و امراء بنیالعرب. بیروت: مطبعه الکاتولیکیه.
16
17. الصدر، السیدمحمدباقر. (1410ق). المحنه. بیروت: دارالتعارف.
17
18. صدر، حسن. (1429ق). تکمله امل الآمل (مصحح: حسین علی محفوظ، عبدالکریم دباغ، عدنان دباغ، 6 جلدی). بیروت: دارالمورخ العربی.
18
19. العاملی (شهید اول)، شمسالدین محمد بن مکی. (1373). اللمعه الدمشقیه. قم: دارالفکر
19
20. العاملی (شهید اول)، شمسالدین محمد بن مکی. (1419ق). ذکری الشیعه فی احکام الشریعه (ج4). قم: مؤسسه آلالبیت.
20
21. العاملی (شهید اول)، شمسالدین محمد بن مکی. (1426ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه (ط1) (ج2). قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین.
21
22. العاملی (شهید اول)، محمد بن مکی. (1398). القواعد و الفوائد (مصحح: سیدعبدالهادی حکیم، ج1). قم: نشر مجمع ذخائر اسلامی.
22
23. غزالی الطوسی، محمد بن محمد. (بیتا). فضائح الباطنیه و فضائل المستظهریه (محقق: عبدالرحمن بدوی). کویت: مؤسسه دارالکتب الثقافیه.
23
24. قزوینی نظمآبادی، محمد؛ رحیمی، عبدالله. (بهار 1394). جایگاه تشیع در قلمرو ممالیک». فصلنامه شیعهپژوهی، 1(2)، صص 133-150.
24
25. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار (ط2). بیروت: مؤسسه الوفاء.
25
26. محقق حلی، جعفر بن حسن. (1377ق). شرائع الاسلام. تهران: نشر علمیه الاسلامیه.
26
27. مختاری، رضا. (مهر و آبان 1383). «حوزه جبل عامل؛ شکوه فراموش شده». فصلنامه حوزه، (124)، صص 135-155.
27
28. مدرسی طباطبایی، سیدحسین. (1362). زمین در فقه اسلامی (چاپ اول). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
28
29. مقریزی، احمد بن علی. (1418ق). السلوک لمعرفه الدول الملوک (به کوشش: محمد مصطفی زیاده). بیروت: دارالکتب العلمیه.
29
30. مکی، محمدعلی. (1979م). لبنان من الفتح العربی الی الفتح الثمانی (ط4). بیروت: دارالنهار للنشر.
30
31. المهاجر، جعفر. (1410ق). الهجره العاملیه الی ایران فی عصر الصفوی (ط1). بیروت: دارالروضه.
31
32. المهاجر، جعفر. (2005م). جبل عامل بین الشهیدین: الحرکه الفکریه فی جبل عامل فی قرنین من اواسط القرن الثامن للهجره حتی اواسط القرن العاشر. دمشق: المعهد الفرنسی للشرق الادنی.
32