2024-03-29T10:42:58Z
https://ijp.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=5053
فقه و سیاست
فقه و سیاست
2717-3569
2717-3569
1399
1
شماره 2
فرایند نظامسازی اسلامی با تأکید بر نظام سیاسی
علی اکبر
رشاد
نظامسازی و ضرورت انجام آن بهعنوان یکی از گامهای چندگانه فرایند انقلاب اسلامی در راستای وصول به تمدن اسلامی، پروژهای نیست که با استدلال و استنادات معیّنی در بازه زمانی مشخّصی حاصل شود، بلکه فرایندی مستلزم برداشتن گامهایی اساسی است و طبعاً در هر گام نیز باید دیدگاه مختار بیان شود تا درنهایت نظامسازی، بهمثابه برآیند این گامها حاصل شود. فارغ از اینکه نظام اسلامی، تأسیسی بوده و مستلزم نظامسازی باشد یا اینکه نظام، اکتشافی باشد، در فرایند نظامسازی باید در مرحله مبادی تصوّری، نظام را تعریف کرده و رابطه آن با مفاهیمی مانند الگو، سازمان و نهاد را برشمرد؛ ابتنای نظام بر مبانی را مدّنظر قرار داد؛ مؤلفهها و ارکان آن را مورد عنایت قرار داد؛ روش تأسیس یا کشف نظام را تحصیل کرده، الگوی خارجی نظام را ایجاد کرد و منابعی متناسب با آن را مدنظر قرار داد. طبعاً ضمن برشمردن ویژگیهای نظام مطلوب، با تعیین سنجههایی، آن را مورد ارزیابی قرار داد و با تفکیک میان کلان نظام، میاننظامها و خردهنظامها، ذیل نظام اسلامی، نظامهای میانی و جزئی را و ارتباط میان آنها را نیز بیان کرد و لوازم تحقّق و عینی نظام را مورد ملاحظه قرار داد. نظام سیاسی ذیل مقوله فقه نظام سیاسی، طبعاً با تعیین تکلیف نسبت به این گامها، به سامان رسیده و محقّق خواهد شد. این تحقیق بر اساس روششناسی مبتنی بر فلسفه مضاف، با نگاهی درجه دوّم به مباحث نظامسازی، ضمن باور به امکان نظامسازی اسلامی، فرایند تحقّق آن را بررسی خواهد کرد.
فرآیند
نظامسازی
نظام سیاسی
فقه
2020
09
22
7
31
https://ijp.isca.ac.ir/article_70299_3f0eac0a08374216b11a7cf188817acd.pdf
فقه و سیاست
فقه و سیاست
2717-3569
2717-3569
1399
1
شماره 2
شناخت موضوع در فقه نظام با تأکید بر نوآوری شهید صدر
احمد
مبلغی
عبدالحسین
مشکانی سبزواری
از امتیازات فقه حکومتی نسبت به نگرههای سنتی، ورود در موضوعشناسی فقهی است. فقه حکومتی با سه سطح مدّنظر مقاله؛ یعنی فقه موضوعات، فقه نظامات و فقه سرپرستی، نسبت به شناخت موضوعات، سوگیریهایی دارد. در این نوشتار با تبیین موضوعشناسی در فقه حکومتی در سه لایه پیشین، تلاش شده است تا از منظر شهید صدر -که لایه نظامات را ابداع نموده است- شناخت موضوعات فقهی بررسی گردد. از اینروی، ابتدا با روش تحلیل محتوای کیفی نگره شهید صدر به پدیدههای کلان اجتماعی - سیاسی اصطیاد شده و آنگاه روش شناخت این پدیدهها از سوی وی مورد مطالعه و تطبیق قرار گرفت. بدین صورت که پس از تبیین موضوعشناسی در کلان فقه حکومتی، لوازم ورود مجتهدانه شهید صدر به موضوعشناسی از گذرگاه توضیح نگره ایشان نسبت به شناخت توسط علوم جدیده، ابداع مکتب منطق ذاتی برای جبران کاستیهای علوم جدیده و منطق استقراء و درنهایت، شناخت از پایگاه اجتهادی و در قالب تفسیر موضوعی و فقهالنظریه توضیح داده شده است.
فقه حکومتی
فقه نظامات
موضوعشناسی
منطق ذاتی
تفسیر موضوعی
فقهالنظریه
شهید صدر
2020
09
22
32
61
https://ijp.isca.ac.ir/article_70300_ed6dedef5e2c7b99495ceb5fa48b74c4.pdf
فقه و سیاست
فقه و سیاست
2717-3569
2717-3569
1399
1
شماره 2
گستره اختیارات نظام اسلامی در عرصه خصوصی و ضابطهمندی آن از منظر فقه سیاسی شیعه
سیدکاظم
سیدباقری
نوشته حاضر به گستره اختیارات نظام اسلامی در عرصه خصوصی و ضابطهمندی آن از منظر فقه سیاسی شیعه میپردازد. در این عرصه، فرض اولیه و اصل، عدم ولایت و عدم جواز مداخله، مبتنی بر لزوم حفظ کرامت انسان، لزوم عدالتورزی و حرمت ظلم است؛ اما از آنجا که در مواردی برخی از شهروندان، حریم خصوصی دیگران را میشکنند، بر پایه قاعده «أهم و مهم» و برای حفظ نظام اسلامی، مصالح عمومی، امنیت جامعه، استقلال و منافع ملی، گستره اختیارات نظام اسلامی بهطور محدود و تعیینشده، با مجوز قانونی با مصداق معین، به عرصه خصوصی شهروندان تسری مییابد. این امر مستند به دلیل عقل، آیات قرآن کریم و روایات است. با توجه به احتمال لغزش کارگزاران و رفتار برخی از عناصر خودسر و عدم رعایت مسائل حساس آن، تلاش گردیده است تا گامهایی آغازین برای طراحی فرایند ضابطهمندی ورود به عرصه خصوصی، برداشته شود؛ در اینباره بر ضرورت وضع قانونهای سختگیرانه، تاکید بر تصمیمگیری جمعی، تعیین حد و مرز ضوابط اضطرار، ضرورت و مصلحت و تعیین حد و مرز موارد دخالت، تاکید شده است. این مساله در چارچوب فقه حکومتی و با روش اجتهاد و خوانش متون انجام شده است.
اختیارات نظام اسلامی
ضابطهمندی ورود
عرصه خصوصی
فقه سیاسی شیعه
2020
09
22
62
88
https://ijp.isca.ac.ir/article_70301_b7bdd0fb0ab9186a61248458bd62b8c4.pdf
فقه و سیاست
فقه و سیاست
2717-3569
2717-3569
1399
1
شماره 2
استلزامات رفتاری اصل عزت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
قاسم
شبان نیاء
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر حکمت و مصلحت، بر اصل عزت بنا شده است. تحقق این اصل برآمده از فقه اسلامی، مستلزم تغییرات اساسی در سطوح ساختاری و رفتاری است. این نوشتار، بر آن بخش از استلزاماتِ اصل عزت تمرکز یافته است که حیث رفتاری داشته و در مواجهه با کنشهای بازیگران روابط بینالملل مطرح است. نتایج به دستآمده با بهرهگیری از روش استنباط از منابع اولیه اسلامی و نیز استفاده از مؤیداتی؛ همچون مفاد قانون اساسی و بیانات رهبران فکری- سیاسی انقلاب اسلامی، نشانگر آن است که عزت جمهوری اسلامی در گرو آن است که در حوزه رفتاری در مواجهه با بازیگران روابط بینالملل، نظام جمهوری اسلامی، از یکسو در حوزه روابط میان کشورهای اسلامی، به سیاستهایی روی آورد که منجر به تحکیم و افزایش قدرت آنان در برابر تهدیدات بیرونی شود و از سوی دیگر، در مواجهه با بازیگرانی از روابط بینالملل، که در دایره کفر قرار میگیرند، سیاستهایی در پیش گیرد که در نهایت منجر به استقلال و نفی هرگونه وابستگی یکجانبه نسبت به آنها شود.
اصل عزت
نظام جمهوری اسلامی
سیاست خارجی
استلزامات
رفتاری
2020
09
22
89
115
https://ijp.isca.ac.ir/article_70303_c2974b5d5c8811b99074d149a5d7d307.pdf
فقه و سیاست
فقه و سیاست
2717-3569
2717-3569
1399
1
شماره 2
واکاوی تأسیس پایتخت اسلامی از سوی پیامبر(ص) در رویکرد فقهی مبتنی بر نصوص و منابع سیره
داود
مهدویزادگان
فقه العاصمه، شاخه مهمی از فقه سیاسی است که به بررسی احکام فقهی بنیانگذاری و استقرار و مسائل جاریه مرکز حکمرانی اسلامی میپردازد. بدون تردید، اقدامات اولیه و پسین رسول خدا(ص) در تبدیل یثرب بهمثابه شهری در حاشیه، به نخستین پایتخت حکمرانی اسلامی مهمترین منبع فقه العاصمه بهشمار میآید. این اقدامات از منظر فقه سیاسی، چونان احکام فقهی در تاسیس مرکز حکومت اسلامی تلقی میشود. در گفتار حاضر براساس روش فقهی و با استنباط از نصوص و منابع سیره، تلاش شده تا سیره رسول خدا پیش و بعد از ورود به شهر مدینه؛ از جنبه فقه العاصمه مطالعه شود. یافتههای تحقیق، امکان استنباط فقهی تاسیس پایتخت اسلامی از سیره پیامبر خدا را دارد.
اسلام
رسولالله(ص)
عاصمه
مدینه
قانون اساسی
پیمان
جهاد
2020
09
22
116
144
https://ijp.isca.ac.ir/article_70306_b93e1361ad41da00da47e3b07ac3d1a4.pdf
فقه و سیاست
فقه و سیاست
2717-3569
2717-3569
1399
1
شماره 2
مناسبات فقه و سیاست در مکتب جبل عامل
احمد
رهدار
مکتب جبل عامل، یکی از مکاتب فقهی مهم تشیع میباشد که در فاصله سدههای هشتم تا دهم هجری کانون و نقطه ثقل اندیشه دینی تشیع بوده است. در مکتب مذکور، فقه شیعه برای نخستینبار از سیطره تبویب و ساختار فقهی اهلسنت رها شد و به همین سبب، همپای با فقیهی که پیش از این و از ابتدا نیز سیاسی بوده، خیز سیاسیشدن برداشته است. آمادگی سیاسی فقه شیعه در این دوره باعث شد تا دولت ممالیک و حاکمان متعصب سنّی آن، نسبت به آن حساسیت مضاعفی پیدا کنند. این امر، باعث شد محمد بن مکی، بنیانگذار مکتب جبل عامل را- که رویکردی مقارنهای و حتی تقیّهای داشت- در ابتدا به حبس خانگی بیاندازند و درنهایت، شهیدش کنند. وضعیت خاص منطقه جبل عامل که باعث شده بود در میانه قلمرو حکومت ممالیک قرار گیرد، مقتضی استفاده نوعی خاص از إعمال ولایت فقه؛ یعنی روش بهرهگیری از وکیل فقهی بود. این روش، مستقیماً از سیره امامان هفتم تا یازدهم اتخاذ شده و امروزه یکی از مستندات نظریه وکالت فقیه میباشد. فقیهانِ مکتب جبل عامل؛ هرچند نتوانستند آرمانهای سیاسی خود را در آن دوره و در جبل عامل اجرا کنند، اما با مهاجرت به ایران در عهد صفوی، بسیاری از آن دغدغهها را در ایران عملی کردند.
جبل عامل
شهید اول
دولت ممالیک
دولت عثمانی
فقه مقارن و مکتب فقهی
2020
09
22
145
171
https://ijp.isca.ac.ir/article_70308_c9399514bd5669b2b377e18418eede53.pdf