جایگاه ترور و خشونت در فقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

مقاله حاضر با توجه به گسترش ترور و تروریسم، به عنوان یکی از مهم‎ترین مصادیق خشونت در برخی کشورهای اسلامی در سال‌های اخیر، ضمن بررسی مفهومی خشونت و خشونت مذهبی تلاش می‌کند استدلال‌های فقهی ارائه‎شده درباره ترور را بررسی کند. مدعای اصلی مقاله این است که اگرچه برخی جریان‌ها و گروه‌های افراطی تلاش می‌کنند با ارائه برخی استدلاهای فقهی به توجیه ترور بپردازند، چنین دیدگاهی فاقد پیشینه فقهی بوده، استدلال‌های مذکور نیز از اثبات شرعی‎بودن ترور ناتوان می‌نمایند. اثبات این مدعا به‏وضوح نشان می‌دهد بر خلاف برخی دیدگاه‌های شرق‎شناسان، نمی‌توان با تکیه بر چنین دیدگاه‎هایی خشن‏بودن ذاتی دین اسلام را پذیرفت. دربرابر آنچه منطقی می‌نماید، برداشت‌های نادرستی از آموزه‌های دینی است که دستمایه برخی گروه‌های افراطی گردیده، در شرایط و زمینه‎های خاصی تولید خشونت نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

مکانة الإرهاب والعنف فی الفقه

نویسنده [العربیة]

  • منصور میر أحمدی
أستاذ جامعة شهید بهشتی، طهران، ایران.
چکیده [العربیة]

إن هذا المقال - نظراً إلی انتشار الإرهاب والإرهابیة کأحد أهمّ أمثلة العنف فی بعض الدول الإسلامیة فی السنوات الأخیرة - أثناء بحثه لمفهوم العنف والعنف الدینی، یحاول فحص الحجج الفقهیة المقدَّمة حول الإرهاب. الادعاء الرئیسی للمقال أنه على الرغم من محاولة بعض التیارات والجماعات المتطرفة لتبریر الإرهاب من خلال تقدیم بعض الحجج الفقهیة، فإن مثل هذا الرأی لیس له خلفیة فقهیة، وهذه الحجج تفشل أیضًا فی إثبات شرعیة الإرهاب. یظهر إثبات الادعاء أنه، على عکس بعض آراء المستشرقین، لا یمکن قبول العنف المتأصل فی الإسلام من خلال الاعتماد على مثل هذه الآراء. بل على العکس من ذلک، فإن ما یبدو منطقیًا هو أن هذه الآراء هی تفسیرات خاطئة للتعالیم الدینیة التی کرستها بعض الجماعات المتطرفة، والتی أنتجت العنف فی ظروف وسیاقات معینة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الفقه
  • العنف
  • العنف الدینی
  • الإرهاب
  • العالم الإسلامی
* قرآن کریم
1. آذرنوش، آذرتاش. (1391). فرهنگ معاصر عربی فارسی (چاپ چهاردهم). تهران: نی.
2. آشوری، داریوش. (1366). دانشنامه سیاسی. تهران: سهروردی، مروارید.
3. آقا بخشی، علی؛ افشاری راد، مینو. (1379). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: چاپار.
4. ابن‎الاثیر، مبارک بن محمد. (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر (ج3، چاپ چهارم). قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
5. ابن‎منظور، محمد بن مکرم. (1408ق). لسان العرب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
6. ابن‌حنبل، احمد بن محمد. (۱۴۱۴ق). المسند (ج1). بیروت: دار الفکر.
7. اسپوزیتو، جان ال. (1382). انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن (مترجم: محسن مدیرشانه‏چی). تهران: مرکز بازشناسی ایران و اسلام.
8. الباجی، سلیمان. (1332ق). المنتقی فی شرح الموطأ. قاهره: مطبعة السعاده.
9. الطرطوسی، ابوبصیر. (بی‌تا). دفتر الثورة و الثوار (الجزء الثانی). سایت منبر الجهاد و التوحید:
www.ilmway.com/site/magdis/f.html.
10. المشوح، خالد. (2011م). التیارات الدینیة فی السعودیة من السلفیة الجهادیة الی جهادیة القاعده و ما بینهما. بیروت: مؤسسة الانتشار العربی.
11. المحفوظ بن بیه، عبدالله. (1427ق). الارهاب التشخص و الحلول. الریاض: مکتبة العبیکان.
12. المهاجر، ابوعبدالله. (1435ق). مسائل من فقه الجهاد، «فقه الدماء». سایت: منبر الجهاد و التوحید:               www.ilmway.com/site/magdis/f.html.
13. النفیلی، عبدالعزیز. (2013م). الانسان بین العنف و التسامح. قاهره: مکتبة الشروق الدولیة.
14. النووی، یحیی بن شرف. (1970م). شرح ریاض الصالحین (ج1). بیروت: دار العلم للملایین.
15. بخاری، محمد بن‌ اسماعیل. (1410ق). صحیح بخاری (کتاب جهاد، ج2). قاهره: وزاره الاوقاف، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه.
16. بهجت، محمدتقی. (1386). استفتائات جدید (ج1). قم:‏‫ دفتر حضرت آیت‌الله ‌العظمی محمدتقی بهجت(ره).
17. پرفیت، آلن. (1378). پاسخ‌هایی به خشونت (مترجم: مرتضی محسنی) تهران: گنج دانش.
18. جوهری، اسماعیل بن حماد. (1404ق). صحاح اللغه. بیروت: دار العلم للملایین.
19. دهخدا، علی‏اکبر. (1377). لغت‌نامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
20. راجرز، آنتونی؛ مالرب، پل. (1386). قواعد کاربردی حقوق مخاصمات مسلحانه. تهران: امیرکبیر.
21. زمخشری، محمود بن عمر. (1414ق). الفایق فی غریب الحدیث (ج3). بیروت: دار الفکر.
22. طباطبایی حائری، سید علی بن محمد علی بن ابی المعالی. (1418ق). ریاض المسائل (ج16، چاپ قدیم). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث.
23. طوسی، محمد بن ‌‌حسن. (1373). المبسوط فی فقه الامامیه (ج8). تهران‌: المکتب المرتضویه‌‏.
24. عبدالعظیم، سعید. (بی‌تا). الارهاب. اسکندریه: دار الایمان.
25. عماره، محمد. (2005م). السماحه الاسلامیه حقیقه الجهاد و القتال و الارهاب. قاهره: مکتبة الشروق الدولیه.
26. عمید، حسن. (1371). فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر.
27. فکوهی، ناصر. (1378). خشونت سیاسی: نظریات، مباحث، اشکال و راهکارها. تهران: پیام امروز.
28. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. ( 1416ق). الوافی (ج16). اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) العامه‎.
29. قره‎داغی، علی؛ صبحی منصور، احمد؛ و علی، هادی. (1393). قرآن کریم رو در روی فقه خشونت (مترجم: کیومرث یوسفی و سید عدنان فلاحی) سنندج: زانست.
30. کلینی، محمد بن یعقوب. (1372). الکافی (ج7)، تهران: انتشارات اسوه.
31. گرجی، یعقوب‏علی. (1386). پژوهشی فقهی حقوقی درباره ترور و دفاع مشروع. قم: زمزم هدایت.
32. مالک بن انس. (1406ق). الموطأ. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
33. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار (ج50). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
34. محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408ق). شرایع الاسلام (ج4). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
35. محمدی، منوچهر. (1393). انقلاب اسلامی، زمینه‌ها و پیامدها. قم: نشر معارف.
36. محمود ابوعمر، عمر. (1999م). الجهاد و الاجتهاد تاملات فی المنهج. الاردن: دار البیارق.
37. محمود عبدالله، محمد. (2012م). تحریم الارهاب فی صحیح السنه و الکتاب. الاردن- عمان: امواج للنشر.
38. مختار الخادمی، نورالدین. (2010م). العنف من منظور العلوم الفقهیه. القاهره: دارالسلام.
39. معین، محمد. (1386). فرهنگ معین. تهران: زرین.
40. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (1387ق). مجمع الفایدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان (ج13). قم: فقه الثقلین.
41. منتظری، حسینعلی. (1387). حکومت دینی و حقوق انسان. قم: ارغوان دانش.
42. نجفی، محمدحسن بن باقر. (1386). جواهر الکلام فی شرح شرایع‌الاسلام (ج21). تهران: دار الکتب ‌الاسلامیه.
43. هاشمی، سیدحسین. (1390). تروریسم از منظر حقوق اسلام و اسناد بین‌المللی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
44. یزدانی، سیدمحمد. (1393). فتاوای جریان‌های تکفیری در جواز قتل مسلمانان. قم:
دار اعلام.