استلزامات رفتاری اصل عزت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم سیاسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران.

چکیده

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر حکمت و مصلحت، بر اصل عزت بنا شده است. تحقق این اصل برآمده از فقه اسلامی، مستلزم تغییرات اساسی در سطوح ساختاری و رفتاری است. این نوشتار، بر آن بخش از استلزاماتِ اصل عزت تمرکز یافته است که حیث رفتاری داشته و در مواجهه با کنش‌های بازیگران روابط بین‌الملل مطرح است. نتایج به دست‌آمده با بهره‌گیری از روش استنباط از منابع اولیه اسلامی و نیز استفاده از مؤیداتی؛ همچون مفاد قانون اساسی و بیانات رهبران فکری- سیاسی انقلاب اسلامی، نشان‌گر آن است که عزت جمهوری اسلامی در گرو آن است که در حوزه رفتاری در مواجهه با بازیگران روابط بین‌الملل، نظام جمهوری اسلامی، از یک‌سو در حوزه روابط میان کشورهای اسلامی، به سیاست‌هایی روی آورد که منجر به تحکیم و افزایش قدرت آنان در برابر تهدیدات بیرونی شود و از سوی دیگر، در مواجهه با بازیگرانی از روابط بین‌الملل، که در دایره کفر قرار می‌گیرند، سیاست‌هایی در پیش گیرد که در نهایت منجر به استقلال و نفی هرگونه وابستگی یک‌‌جانبه نسبت به آنها شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

المقتضیات السلوکیّة لمبدأ العزّة فی السیاسة الخارجیّة للجمهوریّة الإسلامیّة فی إیران

نویسنده [العربیة]

  • قاسم شبان نیاء
أُستاذ مساعد فی قسم العلوم السیاسیّة فی مؤسّسة الإمام الخمینی رحمه اللّه‏ التعلیمیّة والتحقیقیّة، قم، إیران.
چکیده [العربیة]

تقوم السیاسة الخارجیّة للجمهوریّة الإسلامیّة فی إیران - إضافةً إلى مبدأی الحکمة والمصلحة - على أساس مبدأ العزّة. ویستلزم تحقیق هذا المبدأ النابع من الفقه الإسلامی حدوث تغییرات أساسیّة على المستویین الهیکلی والسلوکی. وهذا المقال یستهدف الترکیز على ذلک القسم من مستلزمات مبدأ العزّة الذی له صلة بالسلوکیّات والمواقف العملیّة تجاه ممارسات اللاعبین فی مجال العلاقات الدولیّة. وتشیر نتائج البحث الذی استند على منهج الاستنباط من المصادر الإسلامیّة الأوّلیّة وعلى الاستفادة من العناصر المؤیّدة کمضمون الدستور وتصریحات القادة الفکریّین والسیاسیّین للثورة الإسلامیّة، إلى أنّ عزّة الجمهوریّة الإسلامیّة إنّما تعتمد فی بُعدها السلوکی فی مواجهة العناصر الفاعلة فی العلاقات الدولیّة على أن یعمد نظام الجمهوریّة الإسلامیّة فی میدان علاقاته مع الدول الإسلامیّة إلى اتّخاذ سیاساتٍ من شأنها تدعیم وزیادة قدرة هذه الدول على مواجهة التهدیدات الخارجیّة، ومن جانب آخر، أی ما یخصّ القوى الفاعلة فی العلاقات الدولیّة - والتی تندرج ضمن دائرة الکفر - أن یتّبع سیاسات تکون ثمرتها تحقیق الاستقلال وإنهاء أیّ شکلٍ من أشکال التبعیّة لتلک الدول.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • مبدأ العزّة
  • نظام الجمهوریّة الإسلامیّة
  • السیاسة الخارجیّة
  • المستلزمات السلوکیّة
* قرآن کریم.
1. ابن أبی‌الحدید، عبدالحمید بن هبه‌الله. (بی‎تا). شرح نهج‌البلاغه (محقق: محمدابوالفضل ابراهیم) بی‎جا. دارإحیاء الکتب العربیه.
2. ابن أبی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین. (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه (محقق و مصحح: مجتبی عراقی، چاپ اول). قم: دارسید الشهدا للنشر.
3. ابن‌ بابویه، محمد بن على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه (محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
4. بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (1405ق)‌. الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره‌ (محقق: محمدتقى ایروانى و سیدعبدالرزاق مقرم‌، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
5. برقى، احمد بن محمد بن خالد. (1371ق). المحاسن (محقق: جلال‌الدین محدث). قم: دارالکتب الإسلامیه.
6. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1373). غررالحکم و درر الکلم، شرح: جمال‌الدین محمد خوانساری (مقدمه و مصحح و تعلیق: میرجلال‌الدین حسینی ارموی). تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
7. حرّ عاملى، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه (چاپ اول). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
8. ‌حکیم، سیدمحسن. (1410ق). منهاج الصالحین (چاپ اول). بیروت: دارالتعارف للمطبوعات‌.
9. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر. (1419ق). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام (چاپ اول). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
10. حلّى، محمد بن منصور بن احمد ابن ادریس. (1410ق). ‌السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
11. حلّى، نجم‌الدین جعفر بن حسن. (1408ق)، ‌شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌ (محقق: عبدالحسین محمدعلى بقال‌، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
12. الحلی، یحیى بن سعید. (1405ق). الجامع للشرایع (محقق: لجنه التحقیق بإشراف الشیخ السبحانی) قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
13. حمیری، ابن هشام. (بی‌تا). السیره النبویه. بیروت: دارالمعرفه.
14. خامنه‌ای، سیدعلی. (19/4/1379). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران. برگرفته از: پایگاه اطلاع‌‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌‌الله خامنه‌‌ای. https://b2n.ir/j75544
15. خامنه‌ای، سیدعلی. (25/1/1378). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار جمعی از فرماندهان و پرسنل ارتش. برگرفته از: پایگاه اطلاع‌‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌‌الله خامنه‌‌ای. https://b2n.ir/s98142
16. خامنه‌ای، سیدعلی. (26/6/1392). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. برگرفته از: پایگاه اطلاع‌‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌‌الله خامنه‌‌ای. https://b2n.ir/241157
17. خامنه‌ای، سیدعلی. (29/8/1392). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور. برگرفته از: پایگاه اطلاع‌‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌‌الله خامنه‌‌ای. https://b2n.ir/z90943
18. خامنه‌ای، سیدعلی. (9/5/1387). بیانات رهبر انقلاب در بیانات در دیدار مسئولان نظام به مناسبت مبعث حضرت رسول اعظم(ص). برگرفته از: پایگاه اطلاع‌‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌‌الله خامنه‌‌ای. https://b2n.ir/x57605
19. خمینى، سیدروح‌اللّه. (بی‌تا). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
20. خویى، سیدابوالقاسم. (1410ق). منهاج الصالحین (چاپ بیست‌وهشتم).‌ قم: نشر مدینه العلم.
21. ضیائی بیگدلی، محمدرضا. (1366). اسلام و حقوق بین الملل (چاپ دوم). تهران: شرکت سهامی انتشار.
22. طبرسى، على بن حسن. (1385ق). مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار (چاپ دوم). نجف: المکتبه الحیدریه.
23. الطریقی، عبدالله بن ابراهیم بن علی. (1414ق). الاستعانه بغیر المسلمین فی الفقه الاسلامی (چاپ دوم). عربستان سعودی: موسسة الرسالة.
24. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1411ق). مصباح المتهجد (چاپ اول). بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.
25. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1388)، تهران: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.
26. القمی، المیرزا ابوالقاسم. (1417ق). غنائم الأیام فی مسائل الحلال والحرام (محقق: عباس تبریزیان، چاپ اول). بی‎جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
27. الکتانی، محمد عبدالحی. (بی‌تا). نظام الحکومه النبویه المسمی التراتیب الاداریه، بیروت: شرکه دارالأرقم بن ابی‌الأرقم.
28. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (محقق: علی‌اکبر غفاری، چاپ اول). تهران: دارالکتب الإسلامیه.
29. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار (چاپ دوم). بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
30. مغربى ابن‌حیون، نعمان بن محمد. (1385ق). دعائم الإسلام (محقق: آصف فیضى، چاپ دوم). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
31. نراقى، محمدمهدى. (1415ق)، ‌مستند الشیعه فی أحکام الشریعه ‌(چاپ اول). قم: موسسه آل‌البیت(علیهم السلام).