مبانی فقهی وجوب جهاد تبیین در مقابله با جنگ شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق. پردیس خواهران

10.22081/ijp.2025.71519.1065

چکیده

دشمن برای رسیدن به مقاصد شوم خود فقط اکتفا به جنگ نظامی نمی‌کند بلکه متوسل به جنگ ترکیبی می‌شود. یکی از پیچیده‌ترین مصادیق جنگ ترکیبی، جنگ شناختی است که در آن هدف اصلی، تأثیرگذاری بر ادراک و باورهای فردی و جمعی با استفاده از اطلاعات و فناوری‌های ارتباطی و در پی آن، تغییر در نگرش‌ها و رفتارهاست که برای دستیابی به برتری روانی و اطلاعاتی و به منظور تغییر نتایج سیاسی یا اجتماعی انجام می‌شود. این جنگ که از انواع جنگ‌های مدرن به حساب می‌آید، نیازمند فهم دقیق و تقابل هوشمندانه است و همان‌گونه که در جنگ‌های نظامی، طبق احکام شرع، مسلمین مأمور به جهاد و دفاع از کیان خویش هستند، به‌نظر می‌رسد با وحدت ملاک، این جنگ هم با برخی ملاحظات، تحت همان احکام شرعیه قرار گیرد. جهاد تبیین به‌عنوان یک راهکار راهبردی در مقابله با جنگ شناختی، نقش حیاتی در حفظ اصالت، هویت فرهنگی و دفاع از ارزش‌های اسلامی ایفا می‌کند. این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی به رشته تحریر درآمده، به بررسی مفهومی و عملیاتی جهاد تبیین، حکم شرعی و مبانی استنباط آن و نحوه‌ی مقابله با جنگ شناختی از طریق این استراتژی می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Jurisprudential Foundations of the Obligation of Jihad Tabyeen in Confronting Cognitive Warfare

نویسنده [English]

  • اعظم غیاثی ثانی
عضو هیئة التدریس بجامعة الإمام الصادق. حرم الأخوات.
چکیده [English]

The enemy does not merely rely on military warfare to achieve its malicious objectives but resorts to hybrid warfare. One of the most complex forms of hybrid warfare is cognitive warfare, whose main goal is to influence individual and collective perceptions and beliefs through the use of information and communication technologies, ultimately leading to changes in attitudes and behaviors. This type of warfare, which is considered among the modern forms of conflict, aims to achieve psychological and informational dominance and to alter political or social outcomes. It demands precise understanding and intelligent confrontation. Just as Muslims are religiously obligated to engage in jihad and defend their territory in conventional warfare according to Islamic law, it seems—by analogy—that this type of warfare also falls under similar religious rulings, with certain considerations. Jihad Tabyeen (the jihad of clarification) is a strategic solution to counter cognitive warfare and plays a vital role in preserving authenticity, cultural identity, and defending Islamic values. This article, written using a descriptive-analytical method, explores the conceptual and practical dimensions of jihad Tabyeen, its legal status, the foundations for its jurisprudential derivation, and how to confront cognitive warfare through this strategy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hybrid warfare
  • cognitive warfare
  • jihad Tabyeen
  • political jurisprudence
* قرآن کریم
** نهج البلاغه
ابن‌اثیر. (1364). النهایه‌ فی‌ غریب‌ الحدیث‌ و الاثر (ج1). قم: افست‌.
ابن‌حزم‌. (1406ق). الناسخ‌ و المنسوخ‌ فی‌ القرآن‌ الکریم‌. بیروت: چاپ‌ عبدالغفار سلیمان‌ بنداری‌.
ابن منظور، محمد‌بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج13، چاپ سوم). بیروت:
دار صادر.
بخاری جعفی، محمد بن إسماعیل. (1422ق). صحیح بخاری (چاپ اول). دمشق: دار طوق النجاة.
ترمذی، محمد بن عیسى. (1395ق). سنن ترمذی (چاپ دوم). مصر: شرکة مکتبة ومطبعة مصطفى البابی الحلبی.
جوادی آملی، عبدالله. (1395). جهاد در قرآن و سنت. قم: مرکز نشر اسراء.
حر عاملی، محمدبن حسن. (1414ق). وسائل الشیعه (ج27). قم: مؤسسه آل البیت^.
دهخدا، علی اکبر. (1377). فرهنگ نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد.(1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت‌: دارالعلم.
حلّی، ابن‌فهد. (1407ق). عدة الداعی (چاپ اول). بیروت: دار الکتاب العربی.
سنگری، محمد رضا. (5/3/1401). پایگاه اطلاع‌ رسانی حوزه (سخنرانی).
شهید ثانی، زین الدین علی. (1423ق). مسالک الافهام (ج3). قم: موسسه المعارف الاسلامیه.
صدوق، محمد بن على. (‌1406ق). ثواب الاعمال (چاپ دوم). قم: دار الشریف الرضی للنشر.
صرامی، سیف الله؛ عدالت نژاد، سعید. (۱۳۸۶). دانشنامه جهان اسلام (ج۱۱). تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.
طبرسی، علی بن حسن. (1385). مشکاة الانوار. نجف: کتابخانه حیدریه.
طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط (ج2، چاپ سوم). تهران: المکتبه المرتضویه.
طوسی، محمد بن حسن. (1400ق). النهایة (ج2، چاپ دوم). بیروت: دارالکتب العربی.
عراقی، عبدالله؛ بیدگلی، محمد؛ رجبی ده برزوئی. (1401). واکاوی اهداف جنگ شناختی دشمن و راهکارهای تاب‌آوری مقابله با آن با تأکید بر آموزه‌های قرآن، فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس، شماره 32.
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (ج1، 5، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مطهری، مرتضی. (1390). آزادی معنوی. تهران: انتشارات صدرا.
مظفر، محمدرضا. (1370). اصول الفقه (ج1، چاپ چهارم). قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
نجفی، محمدحسن. (1362). جواهر الکلام (ج21، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.