شناخت موضوع در فقه نظام با تأکید بر نوآوری‌ شهید صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو مجلس خبرگان رهبری، تهران، ایران.

2 دکتری فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و مدیر گروه «حوزه و جامعه» مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت، قم، ایران.

چکیده

از امتیازات فقه حکومتی نسبت به نگره‌های سنتی، ورود در موضوع‌شناسی فقهی است. فقه حکومتی با سه سطح مدّنظر مقاله؛ یعنی فقه موضوعات، فقه نظامات و فقه سرپرستی، نسبت به شناخت موضوعات، سوگیری‌هایی دارد. در این نوشتار با تبیین موضوع‌شناسی در فقه حکومتی در سه لایه پیشین، تلاش شده است تا از منظر شهید صدر -که لایه نظامات را ابداع نموده است- شناخت موضوعات فقهی بررسی گردد. از این‌روی، ابتدا با روش تحلیل محتوای کیفی نگره شهید صدر به پدیده‌های کلان اجتماعی - سیاسی اصطیاد شده و آن‌گاه روش شناخت این پدیده‌ها از سوی وی مورد مطالعه و تطبیق قرار گرفت. بدین صورت که پس از تبیین موضوع‌شناسی در کلان فقه حکومتی، لوازم ورود مجتهدانه شهید صدر به موضوع‌شناسی از گذرگاه توضیح نگره ایشان نسبت به شناخت توسط علوم جدیده، ابداع مکتب منطق ذاتی برای جبران کاستی‌های علوم جدیده و منطق استقراء و درنهایت، شناخت از پایگاه اجتهادی و در قالب تفسیر موضوعی و فقه‌النظریه توضیح داده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

تشخیص الموضوع فی فقه النظام مع الترکیز على تجدید الشهید الصدر

نویسندگان [العربیة]

  • احمد مبلغی 1
  • عبدالحسین مشکانی سبزواری 2
1 عضو مجلس خبراء القیادة. طهران، إیران.
2 دکتوراه فی فلسفة العلوم الاجتماعیّة بجامعة باقر العلوم(ع)، ومدیر قسم الحوزة والمجتمع فی مرکز الدراسات الستراتیجیّة للحوزة ورجال
چکیده [العربیة]

ممّا یمتاز به فقه الحکومة عن المقاربات التقلیدیّة هو بحثه عن المواضیع الفقهیّة. إنّ لفقه الحکومة مذاقه ومنحاه الخاصّ فی تشخیص المواضیع بمستویاتها الثلاث المستهدفة فی هذه المقالة، وهی: فقه المواضیع، فقه القواعد والسنن، وفقه الإدارة والولایة. والمقال الحالی هو محاولة لتشخیص المواضیع الفقهیّة من خلال تبیین مواضیع فقه الحکومة فی مستویاتها الثلاثة من زاویة منظار الشهید الصدر الذی یعتبر هو المبدع لمستویات الأنظمة. ومن هنا کانت الخطوة الأُولى هی اتّباع منهج تحلیل المحتوى الکیفی لاصطیاد نظرة الشهید الصدر إلى الظواهر الاجتماعیّة السیاسیّة الکلّیّة والانطلاق من خلال ذلک نحو دراسة ومقارنة کیفیّة تشخیصه لهذه الظواهر. وهکذا وبعد توضیحه لمواضیع فقه الحکومة العامّ یبیّن هذا المقال وسائل الشهید الصدر فی بحثه المبدع عن المواضیع من خلال توضیح نظریته عن المعرفة فی العلوم الحدیثة، وإبداع مدرسة المنطق الذاتی لسدّ ثغرات العلوم الجدیدة، ومنطق الاستقراء، وأخیراً المعرفة من موقع الاجتهاد وفی إطار التفسیر الموضوعی وفقه النظریّة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • فقه الحکومة
  • فقه القواعد والأُسس
  • الموضوع
  • المنطق الذاتی
  • التفسیر الموضوعی
  • فقه النظریّة
  • الشهید الصدر
* قرآن کریم
1. خویی، سیدابوالقاسم. (1377). اجود التقریرات (تقریرات خارج اصول آیت‌الله میرزا محمدحسین غروی نایینی، چاپ اول)، قم: مصطفوی.
2. صدر، سیدمحمدباقر. (1381). سنت‌هاى تاریخ در قرآن (1جلدی، چاپ سوم). تهران: تفاهم.
3. صدر، سیدمحمدباقر. (1391ق). الأسس المنطقیه للإستقراء (طبع قدیم، 1جلدی، چاپ اول). بیروت: دارالفکر.
4. صدر، سیدمحمدباقر. (1393). فلسفۀ ما (مترجم: سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، چاپ اول). قم: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
5. صدر، سیدمحمدباقر. (1394). گفتارهای بنیادین (مترجم: سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، چاپ اول). قم: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
6. صدر، سیدمحمدباقر. (1398«الف»). اسلام، راهبر زندگى؛ مکتب اسلام؛ رسالت ما
(مترجم: سیدمهدی زندیه، چاپ اول). قم: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی
شهید صدر).
7. صدر، سیدمحمدباقر. (1398«ب»). بارقه‌ها (مقالات، سخنرانی‌ها و یادداشت‌ها)
(به‌کوشش: سیدامید موذنی، چاپ دوم). تهران: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی
شهید صدر).
8. صدر، سیدمحمدباقر. (1417ق«الف»). إقتصادنا (محقق: مکتب الإعلام الإسلامی - فرع خراسان، 1جلدی، چاپ دوم). قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر.
9. صدر، سیدمحمدباقر. (1417ق«ب»). بحوث فی علم الأصول (تقریر: محمود هاشمی شاهرودی، 7 جلدی، چاپ سوم). قم: مؤسسه دائره معارف الفقه الاسلامی.
10. صدر، سیدمحمدباقر. (1421ق). دروس فی علم الأصول (الحلقة الأولى و الثانیه، 2جلدی، چاپ اول). قم: مجمع الفکر الإسلامی.
11. صدر، سیدمحمدباقر. (1423ق). دروس فی علم الأصول (الحلقة الثالثه، 1جلدی، چاپ اول). قم: مجمع الفکر الإسلامی.
12. صدر، سیدمحمدباقر. (1434ق«الف»). الاسلام یقود الحیاة. موسوعه الإمام الشهید السیدمحمدباقر الصدر(قدس سره) (ج1-5، 21جلدی، چاپ دوم). قم: دارالصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
13. صدر، سیدمحمدباقر. (1434ق«ب»). المدرسه الاسلامیه. موسوعه الإمام الشهید السیدمحمدباقر الصدر(قدس سره) (ج5، 21 جلدی، چاپ دوم). قم: دار الصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
14. صدر، سیدمحمدباقر. (1434ق«ج»). المدرسه القرآنیه. موسوعه الإمام الشهید السیدمحمدباقر الصدر(قدس سره)(ج9، 21 جلدی، چاپ دوم). قم: دار الصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی
شهید صدر).
15. صدر، سیدمحمدباقر. (1434ق«د»). فلسفتنا. موسوعه الإمام الشهید السیدمحمدباقر الصدر(قدس سره) (ج1، 21جلدی، چاپ دوم). قم: دار الصدر (پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر).
16. میرباقری، سیدمحمدمهدی. (1396). درآمدی بر رویکردهای فقه حکومتی (نگارش: یحیی عبداللهی، چاپ اول). قم: نشر تمدن نوین اسلامی.