تحلیل نقش قواعد فقهی بر مدیریت استعداد در حکومت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته سطوح عالی حوزه علمیه

10.22081/ijp.2025.72477.1088

چکیده

هر انسانی دارای استعداد ذاتی است و خداوند در وجود او استعدادی قرار داده است، بنابراین در جامعه استعدادهای متنوعی وجود دارد. در قرآن کریم نیز به وجود تفاوت‌ها در انسان‌‌ها و استعدادها اشاره شده است. لازمه مدیریت جامعه برای هر حکومتی، مدیریت استعدادهای نهفته در جامعه است و سال‌های متمادی محققان به این موضوع پرداخته و پژوهش‌های بسیاری تألیف شده است. در حکومت اسلامی هم مدیریت استعدادها امری ضروری و مهم است؛ بنابراین با توجه به محوریت فقه در ساختار حکومت اسلام، این سوال مطرح می‌شود که قواعد فقهی در زمینه مدیریت استعدادها در حکومت فقهی چه نقشی دارند. در این پژوهش با استنادات کتابخانه‌ای و با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی قواعد فقهیه پرداخته شده و در پایان چنین استنتاج شد که هفت قاعده فقهی شامل: قاعده حفظ نظام، عدالت، لاضرر، امانت، تعاون، تکافل و تالیف قلوب بر حفظ و مدیریت استعدادها دلالت دارند و حکومت اسلامی را موظف می‌کنند نسبت به حفاظت از استعدادها دقت داشته باشند و هر کدام در موضع مناسب خودشان به کار گیرند تا پایداری جامعه اسلامی حفظ، انسجام و همدلی در جامعه جریان داشته باشد و عامه مردم پشتیبان یکدیگر و پشتیبان استعدادها برای رسیدن به اهداف متعالی اسلام باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Role of Jurisprudential Principles in Talent Management in the Islamic Government

نویسنده [English]

  • Iman Kakavand
Graduate of Advanced Levels, Islamic Seminary of Qom
چکیده [English]

Every human being has an inherent talent granted by God, and therefore, society contains a variety of talents. The Holy Quran also refers to the existence of differences among human beings and their talents. For any government, managing these latent talents within society is a necessity, and for many years, scholars have addressed this subject and produced numerous studies. In the Islamic government, talent management is likewise a crucial and essential task. Hence, with the centrality of jurisprudence in the structure of the Islamic government, the question arises: What role do jurisprudential principles play in talent management within a jurisprudential government? This study, conducted using library sources and a descriptive–analytical method, investigates jurisprudential principles and concludes that seven principles—namely the principles of preserving the system, justice, no harm (la darar), trust, cooperation, solidarity, and winning hearts (ta’lif al-qulub)—contribute to the preservation and management of talents. These principles obligate the Islamic government to safeguard talents and apply each in its appropriate domain to maintain the stability of the Islamic society, foster cohesion and solidarity, and ensure that the people support one another and nurture talents in pursuit of the lofty goals of Islam.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Talent
  • management
  • jurisprudential principles
  • Islamic government
ایازی، محمدعلی. (1389). ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
بجنوردی، محمد. (1401ق). قواعد فقهیه (چاپ سوم، ج1). تهران: موسسه عروج.
برهانیان، عبدالحسین. (1386). بررسی مبانی بیمه در اسلام (چاپ اول). قم: نشر زمزم هدایت.
تسلیمی مقدم، فرهنگ ؛ زارعیان باغگاه، فاضل. (1395). جنگ استعداد و بحران اعتماد در سازمان‌ها، کنفرانس بین المللی نخبگان مدیریت.
جوادی آملی، عبدالله. (1388). تفسیر تسنیم (چاپ سوم، ج9). قم: نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله. (1389). آفاق اندیشه (چاپ اول). قم: نشر اسراء،.
جوادی آملی، عبدالله. (1389). تفسیر موضوعی قرآن کریم (چاپ سوم، ج17). قم: نشر اسراء.
جوهری، أبونصر. (1407ق). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة (چاپ چهارم، ج6). بیروت: دارالعلم للملایین.
حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین. (بی‌تا). وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام (تنظیم محسن سعیدیان). بی‌جا: بی‌نا.
خدمتی، ابوطالب. (1392). کاربرد قواعد فقهی در مدیریت و سازمان با تأکید بر آراء و مبانی امام خمینی، پایان نامه مقطع دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
خطیب، سید مهدی. (1396). تبیین مفهومی و فرآیندی استعداد براساس منابع اسلامی، پژوهشنامه روانشناسی اسلامی، 3(7)، صص 45-58.
خمینی، سیدروح الله. (1415ق)‌. کتاب البیع (چاپ پنجم، ج2، 5). قم: مؤسسة النشر
الاسلامی.
خمینی، سیدروح الله. (1423ق). ولایت فقیه. تهران: موسسه تنظیم و نظر آثار امام خمینی.
دهخدا، علی اکبر. (1330). لغت نامه دهخدا (ج6). تهران: گلشن.
ربانی، محمدباقر. (1396). فقه و جامعه. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
رضادوست، کریم؛ حیدری، نگار؛ موسوی اصل، مهسا. (1402). کاربرد نظریه خرده نظام‌های کارکردی در تبیین انحراف اجتماعی، فصلنامه پژوهشنامه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، 4(54)، صص 111-129.
زاهدی اصل، محمد. (1372). مقدمه‌ای بر خدمات اجتماعی در اسلام. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
زبیدی، محمدمرتضى بن محمد. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس (ج5). بیروت: دار الفکر.
سبحانی تبریزی، جعفر. (1421ق). مفاهیم قرآن (چاپ سوم، ج2). قم: مؤسسة الامام الصادق×.
شریعتی، روح الله. (1387). قواعد فقه سیاسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شهید اول. (بی‌تا). القواعد والفوائد (چاپ اول، ج1). قم: مکتبة المفید.
شیروانی، خدیجه؛ آبین، علیرضا. (1398). عدالت به‌عنوان اصلی مستقل؛ پذیرش یا انکار؟، فصلنامه تخصصی دانشنامه‌های حقوقی، شماره 2، صص 166 -186.
طریحی، فخر الدین. (1416ق). مجمع البحرین (ج3). تهران: کتاب فروشی مرتضوی.
علم الهدی، جمیله؛ قاسم‌زاده، عاتکه؛ مهاجر دارایی، هاجر. (1398). مفهوم‌شناسی استعداد به مثابه یکی از عوامل رشد در قرآن از منظر علامه طباطبایی و صدرالمتألهین، مجله آموزه‌های قرآنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 16(30)، صص 27-54.
عمید، حسن. (1365). فرهنگ فارسی عمید (چاپ دوم، ج1). تهران: سپهر.
فیرحی، داوود. (1382). نظام سیاسی و دولت در اسلام (چاپ اول). تهران: سمت.
کلینی. (1407ق). الکافی (چاپ چهارم، ج2). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
کوهی خور، محمد؛ کمالیان، امین‌رضا؛ یعقوبی، نورمحمد؛ پور عزت، علی اصغر. (1399). فراترکیب مدل یکپارچه مدیریت استعداد، مجله چشم انداز مدیریت دولتی، سال یازدهم، شماره اول، صص 120-143.
مازندرانی، محمد صالح. (1382ق). شرح الکافی (ج9). تهران: المکتبة الاسلامیة.
مکارم شیرازی، ناصر. (1427ق). دائرة المعارف فقه مقارن (چاپ اول). قم: مدرسه امام على بن ابی طالب×،
منتظری نجف‌آبادى، حسین على. (1409ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی (مترجم: محمود صلواتی، ابوالفضل شکوری، چاپ اول، ج1). قم: مؤسسه کیهان.
منتظری نجف‌آبادى، حسین‌على. (بی‌تا). مجمع الفوائد. قم: بی‌نا.
نجفی، محمدحسن. (بی‌تا). جواهر الکلام (چاپ هفتم، ج23). بیروت: دارإحیاءالتراث العربی.
نوحی، حمیدرضا. (1386). قواعد فقهی در آثار امام خمینی (چاپ دوم). قم: نشر عروج.
نوری، عباس. (1397). ماهیت دولت اسلامی در اندیشه سیاسی آیت الله خامنه‌ای، فصلنامه حکومت اسلامی، سال بیست و سوم، شماره چهارم، صص 135-164.
یزدی، محمدکاظم. (1415ق). سوال و جواب (چاپ اول). تهران: مرکز نشر العلوم الاسلامیة.
Silzer,D, & Dowell, B. E. (2010). Strategy-Driven Talent Management. A Leadership Imperative. San Francisco: john Wiley&Sons.
Collings, David G., and Mellahi, Kamel (2009), "Strategic Talent Management: A Review and Research Agenda", Human Resource Management Review, 19(4), 304-313.