مشکلات حقوقی و فقهی قوانین ناظر به مبارزه با تروریسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، عضو هیات علمی گروه مسائل فقهی و حقوقی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.

10.22081/ijp.2025.73005.1095

چکیده

توسعه تروریسم با اقدامات رژیم صهیونی، افراد بی‌گناه بسیاری را در معرض تهدید قرار داده است. نبود تعریف مشخص از تروریسم و حمایت برخی کشورها با اهداف سیاسی از برخی اشکال ترور و گاه اقدام به ترور در قالب توجیهاتی چون مبارزه با تروریسم، بر مشکلات برخورد با تروریسم افزده است. برخوردهای سیاسی با تروریسم موجب شده است الحاق ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی با حق شرط و گاه مانع مواجه شود و در قوانین داخلی در حقوق ایران، قوانین ناظر به مبارزه با تروریسم، به دلیل تحول در مصادیق، پاسخ‌گوی نیازهای فعلی نیست و برای رسیدگی به برخی اشکال ترور نیاز به توسعه در صلاحیت سرزمینی دادگاه‌های کشور احساس می‌شود. افزون بر این، تلاش در تطبیق مصادیق نوپیدای تروریسم با برخی مصادیق مجرمانه در فقه مثل محاربه، افساد فی‌الارض، فتک، بغی و اغتیال، گاه ‌بجای حل مشکل، به دلیل توجه نداشتن به برداشت‌های ‌بین‌المللی نمی‌تواند ‌پاسخ‌گوی نیازها باشد. ازاین‌رو بازنگری در قوانین، توسعه صلاحیت سرزمینی و توجه به مصادیق نوپیدای ترور در مبارزه با تروریسم در حقوق ایران ضروری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legal and Jurisprudential Challenges of Anti-Terrorism Laws

نویسنده [English]

  • Esmaeil Aghababaei Beni
Associate Professor, Department of Jurisprudential and Legal Issues, Islamic Sciences and Culture Academy, Research Center for Jurisprudence and Law, Qom, Iran
چکیده [English]

The expansion of terrorism through the actions of the Zionist regime has placed numerous innocent individuals under threat. The absence of a clear and universally accepted definition of terrorism, coupled with the political motivations of certain states that support specific forms of terrorism—and at times engage in acts of terror themselves under pretexts such as the “fight against terrorism”—has compounded the challenges of combating terrorism. Political approaches to terrorism have resulted in Iran’s accession to international conventions being subject to reservations, and at times encountering obstacles. Domestically, Iranian laws governing the fight against terrorism are often unable to address current needs due to evolving manifestations of terrorism, and there is a growing necessity to expand the territorial jurisdiction of national courts to address certain forms of terror. Moreover, efforts to equate emerging manifestations of terrorism with certain criminal categories in Islamic jurisprudence—such as moharebeh (armed hostility against society), efsad fi al-ard (spreading corruption on earth), fatk (premeditated treachery), baghi (armed rebellion), and ightiyal (assassination)—without adequate consideration for international interpretations, have sometimes failed to resolve issues effectively. Therefore, revising existing laws, expanding territorial jurisdiction, and recognizing novel forms of terrorism are imperative for an effective counter-terrorism framework within Iranian law.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Terrorism
  • Targeted Killing
  • Moharebeh
  • Efsad fi al-Ard
  • Right to Life
آقابابائی بنی، اسماعیل. (1394). موانع مجازات فراقضایی در دشنام به پیامبر|، مجله رواق فقه، 1(1)، صص 117-139.
آقابابائی بنی، اسماعیل. (1388). ‌موضوع‌شناسی ‌و بررسی فقهی تروریسم (سلسله نشست‌های مسائل فقهی و حقوقی). تهیه کننده: اسماعیل آقابابائی. فقه، 16(62)، صص 220-212.
خرازی، محسن. (1423ق). البحوث الهامة فی المکاسب المحرمة. قم: مؤسسه در راه حق.
شریعت باقری، محمدجواد. (1377). نگاهی به اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی، دیدگاه‌های حقوقی، شماره 12. صص 77-106.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد. (1427ق). تفصیل الشریعة (الحدود). قم: مرکز فقه الأئمة الأطهار^.
فضائلی، مصطفی. (1399). ترور سردار سلیمانی از منظر حقوق بین‌الملل توسل به زور، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 7(24)، صص 151-188.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1387). الکافی‌‌. قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.
کوشا، جعفر؛ علیزاده، اکبر؛ یکتا، علی. (1403). بررسی حقوقی ترور سردار سلیمانی از منظر اسناد ‌بین‌المللی، فصلنامه تعالی حقوق، سال پانزدهم، شماره1، صص 31-66.
گندمکار، ابوالفضل. (1394). تروریسم و نظام کنونی جهان با تأکید بر حقوق بین‌الملل‌. تهران: نشر هورمزد.
مبلغی، عبدالمجید. (1389). درآمدی بر تروریسم‌پژوهی (رویکردها، تعاریف، موضوع‌شناسی فقهی). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مرعشى شوشترى، سیدمحمدحسن. (1427ق). دیدگاه‌هاى نو در حقوق‌. تهران: نشر میزان.
مرعشی، سیدمحمدحسن. (1370). افساد فی‌الارض از دیدگاه قرآن و روایات و عقل، مجله حقوقی دادگستری، دوره55، شماره2، صص 43-56.
منتظری، حسینعلی. (1367). مبانی فقهی حکومت اسلامی (دراسات فی ولایة الفقیة و فقة الدولة الإسلامیة). (مترجم: محمود صلواتی)‌. قم: کیهان.
موسوی خمینی، سیدروح الله. (1392). تحریر الوسیله‌. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
نجفی، محمدحسن. (بی‌تا). جواهر الکلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
هاشمی شاهرودی، محمود. (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت^. مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت^.
هاشمی، سیدحسین. (1395). تروریسم از منظر حقوق اسلام و اسناد بین‌المللی‌. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
هنینگسن، اتریک. (1399). واکنش روزنامه رسمی داعش به ترور سردار سلیمانی به دست ترامپ: الحمدلله (مترجم: احمد شیرزادیان). سیاحت غرب، 17(167)، صص 89-92.