عناصر شماری مفهوم «اُمت واحد» در تشکیل حکومت جهانی در اندیشه سیاسی اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فقه و حقوق جزا دانشگاه شهید مطهری

10.22081/ijp.2025.72197.1079

چکیده

حکومت واحد جهانی از جمله اهداف والا شریعت و مقصود أعلی از تشریع احکام اسلامی است. «حکومت» ‌به‌عنوان مهمترین نهاد سیاسی بشر دارای 2 پایه کلی است که اولی بیانگر شکل و صورت آن و دومی نشانگر حقیقت و محتوای آن است و هر یک از این 2 رکن از مولفه‌‌هایی تشکیل شده است. در بحث شکل و صورت حکومت، عالمان و اندیشمندان فقه و سیاست، مولفه‌‌هایی را جهت تشکیل نهاد حکومت بر شمرده‌اند، از جمله این مولفه‌‌ها، مولفه «اُمّت واحد» است.
پرسش این است که چه عناصری باید در میان مسلمانان و جامعه اسلامی محقق شود تا مفهوم « اُمت واحد» به معنای واقعی آن محقق شود؟ در این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ایی و نرم افزار‌‌های مرتبط، به تبیین عناصر لازم و موثر در راستای تحقق مفهوم مزبور ‌به‌عنوان یکی از مولفه‌‌های لازم برای تشکیل حکومت جهانی اسلام پرداخته است. یافته‌‌های تحقیق حاکی از آن است که در ادله استنباط احکام شرعی (آیات و روایات) و قواعد فقه مرتبط با مباحث حکومت اسلامی از جمله قاعده «تعاون بر امور نیک» و قاعده «حفظ نظام» و...، 3 ویژگی اصلی را برای تحقق مفهوم «اُمّت واحد» می‌توان بر شمرد به‌گونه‌ای که هر 3 عنصر با هم باید در میان افراد یک جامعه مسلمان وجود داشته باشد تا آن جامعه را تبدیل به «اُمت واحد» کند. این 3 عنصر عبارتند از: رعایت اعتدال و میانه‌روی، روحیه خدمت‌رسانی و ایثار، عدم اختلاف در أمر دین و تبعیت از حاکم اسلامی.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Enumerative Elements of the Concept of the “United Ummah” in the Formation of a Global Government in Islamic Political Thought

نویسنده [English]

  • Reza Rahbar
PhD in Islamic Jurisprudence and Criminal Law, Shahid Motahari University
چکیده [English]

The establishment of a unified global government is among the lofty objectives of the Sharia and represents the supreme purpose behind the legislation of Islamic laws. “Government,” as the most significant political institution of humankind, rests upon two fundamental pillars: one reflecting its form and structure, and the other signifying its essence and content. Each of these pillars consists of several components. In discussions on the form and structure of government, scholars and thinkers of Islamic jurisprudence and political thought have identified various components necessary for the establishment of a governing system, among which is the element of the “United Ummah.” This study seeks to answer the question: What elements must be realized among Muslims and within the Islamic community for the concept of the “United Ummah” to be fully actualized? Adopting a descriptive–analytical approach and relying on library sources and relevant software tools, this research identifies and analyzes the essential and influential elements required for realizing this concept as one of the fundamental components in establishing the global Islamic government. The findings indicate that, based on the sources of Islamic jurisprudence (Qur’anic verses, hadiths) and relevant jurisprudential principles—such as the principles of “cooperation in good deeds” and “preservation of order”—three main characteristics are essential for realizing the concept of the “United Ummah.” These three elements must coexist within a Muslim society for it to truly embody the notion of a united ummah: (1) maintaining moderation and balance, (2) nurturing a spirit of service and altruism, and (3) avoiding division in religious matters and adhering to the Islamic ruler.

کلیدواژه‌ها [English]

  • One Ummah
  • World Government
  • Rule of Maintaining Order
  • Moderation and Moderation
  • No Difference in
* قرآن کریم
أربلی، علی بن عیسی. (1409ق). کشف الغمه فی معرفه الائمه^ (ج2). تهران: انتشارات اسماعیلیه.
أنصاری، مرتضی. (بی‌تا). کتاب النکاح (ج2). بیروت: تراث شیخ أعظم.
إبن منظور، محمد بن مکرم. (1412ق). لسان العرب (ج9). بیروت: دار الصادر.
آشوری، داریوش. (1376). دانشنامه سیاسی. تهران: انتشارات سمت.
ترکی، عبد المجید. (1390). اجتماع اُمت مومنان (ج1). تهران: انتشارات تحقیقات اسلامی.
حنبل، أحمد. (1420ق). مسند أحمد (ج4، 8). بیروت: موسسه الرسالة.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1415ق). وسائل الشیعه (ج16). قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
خوشدل، حسین. (1399). بازشناسی معنای امت واحد با تأکید بر آیه "و لو شاء ربّک لجعل. النّاس امّة واحدة و لا یزالون مختلفین، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، 8(16)، صص 29-44.
دیلمی، حافظ شیرویه. (1412ق). فردوس الأخبار (ج1). دمشق: دار الکتاب العربی.
راغب اصفهانی، أبوالقاسم. (1414ق). المفردات فی غریب القرآن (ج1، 5). بیروت: دار القلم.
زمخشری، أبوالقاسم محمود. (1412ق). الکشاف هن حقائق غوامض القرآن (ج1). بیروت: دار الکتاب العربی.
شهید صدر، سیدمحمد باقر. (1407ق). الاُسس الاسلامیه. بیروت: دار الفرات.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1418ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1). قم: انتشارات اسماعیلیان.
طبرسی، فضل بن حسن. (1415ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج3). بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات.
طیبی، محمد؛ یعقوب پور، ملیحه. (1397). مطالعه تطبیقی نظرات تفسیری فریقین درباره امت واحده در آیه 213 سوره بقره، مجله اندیشه‌‌های قرآنی متفکران معاصر، 16(127). صص 121- 126.
عمادی، أبو السعود. (1411ق). ارشاد العقل السلیم الی مزایا الکتاب الکریم (ج8). بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
عبد الخانی، ماجده. (1396). ضرورت اتحاد و اُخوت اسلامی از منظر قرآن و حدیث، مجله قرآنی کوثر، نیمه دوم تابستان و نیمه اول پاییز 1396 - شماره 60، صص 95- 110.
فخر رازی، أبو عبدالله. (1421ق). التفسیر الکبیر (ج18). بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
قرائتی، محسن. (1382). تفسیر نور (ج1، 5). تهران: المکتبه الاسلامیه.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الفروع الکافی (ج1، 2). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
موسوی خمینی، روح الله. (1378). مکاسب محرمه (ج1). قم: انتشارات اسماعیلیان.
مکارم شیرازی، ناصر. (1389). تفسیر نمونه (ج2، 3، 9). تهران: انتشارات اسماعیلیان.
مجلسی، محمدباقر. (1408ق). بحار الانوار (ج22). تهران: کتابخانه ولی عصر.
مصطفوی، حسن. (1420ق). التحقیق فی الکلمات القرآن (ج9). قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین بقم المشرفه.
نائینی، محمدحسین. (1424ق). تنبیه الاُمه و تنزیه الملة. قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه.
مهاجر میلانی، امیر. (1401). امکانسنجی تقریب بر پایه مفهوم امت واحده در دوره معاصر؛ ظرفیت‌‌ها، موانع و راهکار‌‌ها، مجله مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، 17(57)، صص 5-25.
نجفی، محمدحسن. (1432ق). جواهر الکلام فی شرح الشرایع الاسلام (ج14). بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.