کاربست قاعده نفی سبیل در ‌سیاست‌گذاری ارز دیجیتال ملی برای مقابله با سلطه پولی بیگانگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فقه و حقوق ، دانشگاه و مدرسه عالی شهید مطهری (ره)،تهران،ایران

10.22081/ijp.2025.72933.1092

چکیده

ظهور ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چشم‌انداز نظام پولی جهانی را با دوگانگی فرصت و تهدید مواجه کرده است. این فناوری ضمن ایجاد ظرفیت برای استقلال اقتصادی، خطر تعمیق «سلطه پولی دیجیتال» توسط قدرت‌های جهانی را نیز به همراه دارد. مسئله اصلی آن است که چگونه می‌توان از این تهدید مصون ماند و از فرصت‌های آن بهره‌مند شد. هدف این پژوهش، تبیین کاربست قاعده فقهی-سیاسی «نفی سبیل» ‌به‌عنوان یک چارچوب راهبردی برای سیاست‌گذاری ارز دیجیتال ملی (ریال دیجیتال) در جهت حفظ و تقویت استقلال اقتصادی است. روش‌شناسی این تحقیق، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای با رویکردی میان‌رشته‌ای میان فقه سیاسی و اقتصاد سیاسی بین‌الملل است. یافته‌ها نشان می‌دهد که وابستگی فناورانه، پذیرش استانداردهای جهت‌دار و تعامل‌پذیری یک‌طرفه، از مهمترین مصادیق «سبیل» در این حوزه هستند. قاعده نفی سبیل به مثابه یک اصل ایجابی، دولت اسلامی را ملزم به اتخاذ راهبردهایی چون «حاکمیت فناورانه» و «تعامل‌پذیری مدیریت‌شده» می‌کند تا ارز دیجیتال ملی به ابزاری برای مقابله با سلطه اقتصادی تبدیل شود.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Application of the Principle of Nafi Sabil in National Digital Currency Policymaking to Counter Foreign Monetary Domination

نویسنده [English]

  • Seyed Ali Mirlohi
PhD student in Jurisprudence and Law, Shahid Motahhari University and Graduate School, Tehran, Iran
چکیده [English]

The emergence of Central Bank Digital Currencies (CBDCs) has created a dual landscape of opportunities and threats for the global monetary system. While this technology offers potential for economic independence, it also poses the risk of intensifying “digital monetary domination” by global powers. The key question is how to remain immune to this threat while benefiting from its opportunities. This study aims to explain the application of the jurisprudential-political principle of Nafi Sabil (the negation of domination) as a strategic framework for national digital currency (Digital Rial) policymaking to preserve and strengthen economic independence. The research methodology is descriptive–analytical and based on library resources, adopting an interdisciplinary approach that bridges political jurisprudence and international political economy. Findings indicate that technological dependence, biased standards adoption, and unilateral interoperability are among the main instances of “domination” in this field. As a proactive principle, Nafi Sabil obligates the Islamic state to adopt strategies such as “technological sovereignty” and “managed interoperability,” turning the national digital currency into a tool to counter economic domination.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • National digital currency
  • Nafi Sabil principle
  • monetary domination
  • economic independence
  • monetary policymaking

مراجع

ابن منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
انصاری، مرتضی. (۱۴۱۵ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
امام خمینی، سیدروح‌الله. (۱۳۷۹). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
پورعزت، علی‌اصغر؛ و همکاران. (۱۴۰۱). خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد اسلامی. تهران: انتشارات سمت.
حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت^.
حلی، جعفر بن حسن (محقق حلی). (۱۴۰۸ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خامنه‌ای، سیدعلی. (1392). سیاست‌های کلی «اقتصاد مقاومتی»، پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=25370
زبیدی، مرتضی. (۱۴۱۴ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). المبسوط فی فقه الإمامیه. تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
عمید زنجانی، عباسعلی. (۱۳۸۵). فقه سیاسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
موسوی بجنوردی، سیدمحمد. (۱۴۱۹ق). قواعد فقهیه. تهران: مؤسسه عروج.
نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
Amani, M., & Sepehri, M. (2023). Central Bank Digital Currency (CBDC) as a Tool to Counter Economic Sanctions: The Case of Iran. Journal of Economic Cooperation and Development, 44(2), 85-104.
Auer, R., & Böhme, R. (2020). The technology of retail central bank digital currency. BIS Quarterly Review, March.
Auer, R., et al. (2022). CBDCs: an opportunity for the monetary system. Bank for International Settlements.
Bank for International Settlements. (2024). Central bank digital currencies: ongoing policy perspectives. BIS Papers, No. 136.
Bordo, M. D., & Levin, A. T. (2019). Central bank digital currency and the future of monetary policy. Hoover Institution Press.
Brunnermeier, M. K., James, H., & Landau, J. P. (2019). The Digitalization of Money. National Bureau of Economic Research, Working Paper No. 26300.
Brunnermeier, M. K., James, H., & Landau, J. P. (2021). The Digital Currency Challenge: A New Bretton Woods?. VoxEU.
Chorzempa, M. (2021). The Weaponization of SWIFT. Peterson Institute for International Economics.
Cohen, B. J. (2015). Currency Power: Understanding Monetary Rivalry. Princeton University Press.
Eichengreen, B. (2011). Exorbitant Privilege: The Rise and Fall of the Dollar and the Future of the International Monetary System. Oxford University Press.
Eichengreen, B. (2023). Sanctions, SWIFT, and the Dollar's Future. Project Syndicate.
Farrell, H., & Newman, A. (2019). Weaponized Interdependence: How Global Economic Networks Shape State Coercion. International Security, 44(1), 42-79.
Group of Central Banks. (2020). Central bank digital currencies: foundational principles and core features.
He, D. (2018). Monetary Policy in the Digital Age. IMF Working Paper, WP/18/11.
Kahn, C. M., & Roberds, W. (2019). The Economics of Private Digital Currency. Federal Reserve Bank of Atlanta, Working Paper 2019-12.
Kahn, C. M., Lee, D. K. C., & Roberds, W. (2021). Financial stability and monetary policy in the digital age. Oxford University Press.
Mills, D., et al. (2016). Distributed ledger technology in payment, clearing, and settlement. Federal Reserve Board.
Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System.
Nephew, R. (2018). The Art of Sanctions: A View from the Field. Columbia University Press.
Prasad, E. S. (2021). The Future of Money: How the Digital Revolution Is Transforming Currencies and Finance. Harvard University Press.
Rahman, M., & Rashid, M. (2022). Open-Source Technology and National Sovereignty in the Digital Age. Journal of Strategic Studies, 15(3), 210-225.
Varoufakis, Y. (2016). The Global Minotaur: America, Europe and the Future of the Global Economy. Zed Books.
Weber, B. (2021). The Geopolitics of CBDCs. Belfer Center for Science and International Affairs.
World Bank. (2023). Digital Currency, Digital Payments: The Future of Money.
Zandi, M., & Jafari, A. (2022). The Fiqh of Digital Assets: A Framework for Islamic Finance. Journal of Islamic Economics, 35(1), 45-68.
Zuboff, S. (2019). The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power. PublicAffairs.
Bech, M., & Garratt, R. (2017). Central bank cryptocurrencies. BIS Quarterly Review, September.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 شهریور 1404
  • تاریخ بازنگری: 05 آبان 1404
  • تاریخ پذیرش: 21 آبان 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار