گستره موضوعی فقه سیاسی شیعه در رویکرد فقه سرپرستی

میرباقری, سیدمهدی; نصرتی (نویسنده مسئول), علی‌اصغر

doi:10.22081/ijp.2020.73573

گستره موضوعی فقه سیاسی شیعه در رویکرد فقه سرپرستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، قم، ایران

² استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

10.22081/ijp.2020.73573

چکیده

گستره موضوعی، یکی از مؤلفه‌های مهم فلسفه علمی فقه سیاسی است که سعه و ضیق حضور دین و شریعت را در حیات سیاسی و اجتماعی ترسیم می‌نماید. تلقی‌های مختلف از فقه سیاسی وجود دارد. در این مقاله یکی از مفروضات، تناسب گستره موضوعی با تلقی و رویکرد به فقه سیاسی است که در سه منظر فقه احکام، فقه نظام‌ها و فقه سرپرستی تکامل اجتماعی بررسی شده و گستره موضوعی فقه سیاسی به‌تفصیل در رویکرد منتخب (رویکرد سرپرستی تکامل اجتماعی) به لحاظ کلی دانش، به لحاظ تعریف فقه سیاسی و مفاهیم سرپرستی تکامل اراده‌های اجتماعی، به لحاظ حوزه مسائل عبارت ترکیبی فقه سیاسی، به لحاظ اصلی‌ترین موضوعات اجتماعی و به لحاظ حوزه‌های سرپرستی مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. در این حوزه اخیر و تأثیر‌گذار به دامنه موضوعی فقه سیاسی در حوزه‌های فرد، جامعه، حکومت، تمدن و تاریخ اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [العربیة]

النطاق الموضوعی للفقه السیاسی الشیعی فی إتجاه فقه الولایة

نویسندگان [العربیة]

السید مهدی میرباقری ¹
علی‌ أصغر نصرتی (الکاتب المسئول) ²

¹ أستاذ المستوی العالی فی حوزة قم ورئیس أکادیمیة العلوم الإسلامیة، قم، إیران.

² أستاذ مساعد، المعهد العالی للعلوم والثقافة الإسلامیة، قم، إیران

چکیده [العربیة]

یعد نطاق الموضوع أحد المکونات المهمة للفلسفة العلمیة للفقه السیاسی، والتی تحدد سعة وجود الدین والشریعة فی الحیاة السیاسیة والاجتماعیة وضیقه. هناک انطباعات مختلفة فی الفقه السیاسی. ومن الافتراضات فی هذا المقال ملاءمة نطاق الموضوع مع الإنطباع والإتجاه نحو الفقه السیاسی، وهو ما تم بحثه فی ثلاثة جوانب من فقه الأحکام، وفقه النظم، وفقه الولایة علی التطور الاجتماعی ؛ وقد تمت دراسة نطاق موضوع الفقه السیاسی بالتفصیل فی الإتجاه المختار (إتجاه الوصایة والإشراف على التطور الاجتماعی) من حیث المعرفة العامة، من حیث تعریف الفقه السیاسی ومفاهیم الوصایة والإشراف علی تطور الإرادات الاجتماعیة، ومن حیث من قضایا تعبیر "الفقه السیاسی" المرکب، ومن حیث القضایا الاجتماعیة الرئیسیة ومن حیث مجالات الإشراف والوصایة. فی هذا المجال الأخیر والمؤثر، تم ذکر نطاق الفقه السیاسی فی مجالات الفرد والمجتمع والحکومة والحضارة والتاریخ.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

الفقه السیاسی
النطاق الموضوعی
فقه الأحکام
فقه النظام
فقه الإشراف والوصایة

مراجع

* قرآن کریم.
1. ابوالحمد، عبدالحمید. (1370). مبانی سیاست (چاپ ششم). تهران: توس.
2. امام خمینی، سیدروح‌الله. (1379). صحیفه نور (ج8). تهران: مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی(ره).
3. امام خمینی، سیدروح‌الله. (1388). البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
4. امام خمینی، سیدروح‌الله. (1392). الحکومة الاسلامیة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
5. ایزدهی، سیدسجاد. (1392). نقد نگرش‌های حداقلی به فقه سیاسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
6. ایزدهی، سیدسجاد. (1394). ماهیت فقه سیاسی. مجله حقوق اسلامی، 12(44)،
صص 153-177.
7. بنیاد باقرالعلوم(علیه السلام). (1370). معیارهای و عوامل تمدن از نظر قرآن. قم: بنیاد باقرالعلوم(علیه السلام).
8. جوادی‌آملی، عبدالله. (1383). سرچشمه اندیشه، قم: اسراء.
9. جوادی‌آملی، عبدالله. (1390). سخنرانی در کنگره بین‌المللی بزرگداشت یکصدمین سالگرد آخوند خراسانی. 24 آذر 1390 ، از: پایگاه بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء:
https://b2n.ir/h80791
10. خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی. (1376). بیانات در مراسم هشتمین سالگرد رحلت امام خمینی(ره)، 14/3/1376. برگرفته از:
https://b2n.ir/s37877
11. خسروپناه، عبدالحسین و دیگران. (1395). منظومه فکری امام خمینی. تهران: امیرکبیر.
12. خسروپناه، عبدالحسین و دیگران. (1398). منظومه فکری آیت‌الله خامنه‌ای. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
13. دهخدا، علی‌اکبر. (1372). لغت‌نامه دهخدا (ج8). تهران: چاپ و نشر دانشگاه تهران.
14. رشاد، علی‌اکبر. (1381). اجتهاد موجود اجتهاد مطلوب. پژوهش و حوزه، ش 12،
صص ۴۳ـ۶۸.
15. صدر، سیدمحمدباقر. (1348). اقتصاد ما (ج1، مترجم: محمدکاظم موسوی). تهران: انتشارات اسلامی.
16. صدر، سیدمحمدباقر. (1379). المعالم الجدیدة. قم: مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
17. صدر، سیدمحمدباقر. (1382). تراث الشهید الصدر (ج5). قم: مرکزالابحاث للدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
18. عاملى، محمد بن مکى. (‌شهید اول). (1419‌ق). ذکری الشیعة فی احکام الشریعة (ج1). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).‌
19. فرحناک علیرضا. (1390). موضوع‌شناسی در فقه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
20. مطهری، مرتضی. (1378). مجموعه آثار (چاپ هفتم). تهران: صدرا.
21. معین، محمد. (1360). فرهنگ معین (ج2). تهران: امیرکبیر.
22. میراحمدی، منصور. (1389). درس‌گفتارهایی در فقه سیاسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
23. میراحمدی، منصور. (1395). فقه سیاسی. تهران: سمت.
24. میرباقری، سیدمحمدمهدی. (1392). بررسی رویکردهای مختلف در تعریف فقه حکومتی (گزارش درس خارج فقه حکومتی، جلسه دوم)، بازیابی‌شده در تاریخ 25/8/1399، از:
http: //www.mirbaqeri.ir/images/attach/hozavi/hokoomati/2.pdf
25. میرباقری، سیدمحمدمهدی. (1396). درآمدی بر رویکردهای فقه حکومتی. قم: نشر تمدن نوین اسلامی.
26. نصرتی، علی‌اصغر. (1382). نظام سیاسی اسلام. قم: نشر هاجر.
27. نصرتی، علی‌اصغر. (1393). تمایزات فقه و فقه سیاسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
28. واعظی، احمد. (1381). حکومت اسلامی. قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.